بهزاد باباخانی (کارشناس اقتصادی) / در شرایطی که بازارهای مالی دنیا تحت تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا و تبعات ناشی از آن و همچنین وضعیت قرمز نفت، روزهای سختی را پشت سر می‌گذارند و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزش خود را از دست داده‌اند اما بازار بورس در ایران شرایط کاملا متفاوتی را تجربه می‌کند.
رشد شتابان شاخص بورس، ورود لجام‌گسیخته نقدینگی و صف‌‌های طویل برای ثبت نام و اخذ کد سهامداری روزهای کاملا متفاوتی برای اقتصاد ایران رقم زده است.
واقعیت این است که بازار بورس اوراق بهادار با وجود سابقه بیش از نیم قرن فعالیت، همواره بازاری کم عمق، کم اثر و حاشیه‌‌‌ای بوده است به‌طوری که بورس در اذهان عمومی جامعه و حتی قشر تحصیلکرده معادل بازاری پرریسک، کم بازده و فانتزی قلمداد شده است. سوال مهم این روزهای جامعه بالاخص تازه‌‍واردان به بورس این است که چگونه بازاری با چنین سابقه ذهنی سوگلی اقتصاد ایران و نقل محافل شده است و این روند صعودی آن تا کی ادامه دارد؟
به طور کلی می‌توان سه عامل اصلی را برای رشد بازار بورس طی دو سال اخیر ذکر کرد :
۱-کاهش ارزش ریال
محرک اولیه و اصلی رشد بازار بورس از اوایل سال ۹۷ کاهش ارزش ریال و تلاش بازار سهام برای انطباق خود با شرایط جدید اقتصاد ایران بوده است. بازار بورس همانند بازارهای دیگر پس از هر تغییر معنادار در ارزش ریال به‌سرعت خود را با شرایط جدید منطبق می‌کند و بخش عمده‌‌‌ای از رشد بازار سرمایه طی ۲ سال اخیر به‌ویژه تا شاخص کمتر از ۵۰۰ هزار واحدی ناشی از این بخش بوده است.
با توجه به اینکه بازدهی قریب به اتفاق سهام بازار و شاخص کل بسیار فراتر از افزایش نرخ ارز بوده است، بنابراین قیمت کنونی ارز جذابیت چندانی برای بازار سرمایه ندارد و نمی‌توان از آن به عنوان عامل رشد اخیر بازار یاد کرد.
۲-معافیت مالیاتی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌ها
یکی از عوارض ناشی از افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش ریال ناهمخوانی ارزش دارایی‌‌های درج شده در صورت‌های مالی شرکت‌‌های بورسی با ارزش روز دارایی‌‌های آنها است.
طی سنوات اخیر دولت به شرکت‌‌های مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت اجازه داده است تا معاف از مالیات با تجدید ارزیابی دارایی‌‌های خود و ثبت آن در صورت‌های مالی، سرمایه شرکت را افزایش بدهند و با خروج از شمول ماده ذکر شده و اصلاحات مالی شرکت خود را احیا کنند. این مجوز از امسال به مدت ۵سال برای کلیه بنگاه‌های اقتصادی تمدید شده است.
این نوع از افزایش سرمایه گرچه تاثیر مثبتی بر سودآوری شرکتها ندارد، اما با ارزان و جذاب کردن قیمت سهام آنها را با استقبال اهالی بازار سرمایه مواجه می‌کند.
با توجه به فرصت ۵ ساله برای بهره‌مندی از معافیت مالیاتی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌ها، بسیاری از شرکتها از این فرصت استفاده خواهند کرد و به نظر می‌رسد این عامل همچنان اثرگذاری‌اش بر رشد قیمت سهام را حفظ کند.
۳- حمایت دولت
دولت به شیوه های گوناگون در حال حمایت از بازار بورس است و این حمایت بارها در بیان و در عمل از سوی مقامات ارشد دولت تکرار شده است.
دولت برای حمایت از بورس دو دلیل با اهمیت دارد.
جذاب شدن بازار سرمایه برای پول هوشمند از یکسو نقدینگی را از سفته بازی در بازارهای موازی به سمت بازار پربازده بورس گسیل می دارد و از سوی دیگر به دولت اجازه می دهد سهام شرکت های بزرگ بورسی وابسته به خود را در بازاری پرتقاضا عرضه نماید و از این رهگذر برای جبران بخشی از کسری بودجه استفاده کند.
دولت با محدود کردن و افزایش فشار بر بازارهای موازی همانند بازار ارز، طلا، خودرو و مسکن که رشد قیمت در آنها برای کلیت اقتصاد و معیشت مردم مضر است فرش قرمز را برای ورود نقدینگی سرگردان به بورس پهن کرده است تا از این طریق هم بازارهای موازی را کنترل کند و هم شرکت هایش را با قیمت مناسب عرضه کند. شیوه ای که به نظر می رسد در شرایط سخت ناشی از تحریم های غیرقانونی و کاهش شدید قیمت نفت بهینه ترین روش ممکن است.
همانگونه که پیشتر اشاره شد از میان ۳ عامل موثر بر رشد بازار بورس عامل نرخ ارز با قیمت های کنونی نمی تواند محرک ادامه رشد باشد و از آنجا که دلیل بنیادی خاصی نیز برای رشد بازار متصور نیست ادامه ورود سنگین نقدینگی به بازار، ممکن است ظرف کم عمق بورس را لبریز کرده و منجر به ایجاد حباب در گروه‌های مختلف سهام گردد، حبابی که هم اکنون نیز در برخی سهام غیربنیادی مشهود است.
در نتیجه دولت برای حفظ و تثبیت نقدینگی کوچ کرده به بورس و حفاظت از سرمایه مردم، چاره ای جز سرعت بخشیدن به عرضه اولیه شرکت های بزرگ و گسترش بازار برای رفع عطش نقدینگی و همچنین عقلانی کردن شیب رشد شاخص بورس ندارد.
با رعایت موارد فوق می توان امیدوار بود روند صعودی بازار بورس با شیب منطقی حداقل تا پایان سال تداوم داشته باشد. در غیر اینصورت اگر با تدبیر و دوراندیشی با هیجان ایجاد شده در بورس برخورد نشود اتفاقات پیش رو ممکن است روند معکوس به خود گرفته و اعتماد جامعه به بازار سرمایه را برای مدت مدیدی خدشه دار کند.
ثبت دیدگاه