نویسنده : علی صارمی ( دانشجوی مقطع دکتری فقه و حقوق اسلامی )
قال تعالی: ﴿فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ﴾
/ دردیده چه کار آید این اشک چو بارانم … بردیده اگر جانا سروی چو تو ننشانم
/ خود را به سر کویت بدنام ابد کردم … ازهر چه جز این کردم از کرده پشیمانم
جانم به فدات آن دم کز بعد دو سه بوسه … گویم که یکی دیگر گویی تو که نتوانم
گر با تو غمی گویم در خواب کنی خود را … این درد دل است آخر افسانه نمی خوانم
چاک دلم ای محرم چون دوخت نمی دانی … ضایع چه کنی رشته درچاک گریبانم
عشق بت و بیم جان این نقد به کف تا کی … خسرو به غزل بر گو تا دست برافشانم
آزادی، چیزی که به نفع خیلی هاست اما کجا پیداست.
ابتدا می خواهم ذهنیت و احساس درونی ام را نسبت به کلمه ی آزادی بیان کنم. با توجه به شناختی که ازخود و جامعه دارم (مدعی شناخت کامل نیستم بلکه براساس همین مقدار شناختی که دارم) در برخورد با این کلمه به معنای واقعی آن، بی نظمی و از هم گسیختگی و بی بند و باری از نوع هرزگی و تجاوز و دزدی و ناامنی و بی مسئولیتی انسانها نسبت به هم حتی رها کردن مادران فرزندانشان را و از همپاشی خانواده‌ها و کنار رفتن تمام روابط اجتماعی و اداری و آموزشی و خلاصه هرج و مرجی در اوج خود به ذهنم می آید. و مجبورم می کند با تأنی و پوشش خاص، تیغ و سپر بر گیرم که بی گدار به آن نزدیک نشده باشم.
آزادی برخلاف آنچه بر سر زبانها آرایه و بر سر شعارها افسر است، صادقانه بگویم من از آن می ترسم و دروناً به آن دافعه دارم و همین را در دیگر اطرافیانم دیده و شنیده‌ام و معتقدم تا این ترس و دافعه ی درونی درمان نشود تلاشهای روبنایی در جامعه زیاد نمی تواند کارساز باشد. چرا که اگر به عمق وجود خود بنگریم می بینیم این خود ما هستیم که به شدت جلوی آن ایستاده‌ایم و نمی توانیم خود و دیگری را فارغ از این بندها و حصارها ببینیم و آنگاه از این خود و دیگری نترسیم.
با نگرشی به درون خویش علت این ترس را بیان می کنم. از جایی که تمام ارکان زندگی ام با قید و بند در هم پیچیده و قوام و ثبات یافته و هیچ حق انتخاب و اختیاری بر آن حاکم نیست و بسیار پیش از آن که دروناً به آن رسیده باشم در آن قالب درآمده و به عمل آمده‌ام. رفتارهایی که برای هر مقطع سنی ام از قبل تعیین شده، پوششی که تعیین شده، حرکات و سکناتی که القا شده، حتی آنچه باید بیندیشم و آنچه نباید بیندیشم، حدود سن ازدواج و آوردن فرزندانی طبق وظیفه و نیز بایدهایی که پـشت تمام کارها و امورات روزانه بدون توجه به میل و گرایـش درونی ام نشسته است که برای نینجامیدن هر کدامشان جنگی سخت با خویش و عرف و جامعه و دین و خدا و … در پیش است.
رابطه بین مادران و فرزندان رابطه‌ایست غریزی و جبری، بر این مبنا که کمتر مادری دیده‌ام که بر اساس نیازی درونی وضرورتی خود جوش و فارغ از وظیفه ی زناشویی و با آمادگی روحی و درونی خود بچه‌دار شده و در تربیت آن کوشا باشد. پس طبیعی است که تصور برکنار شدن این قید و بندها که تنها رشته‌های اتصال فی ما بین است، ترس از هم گسیختگی را به ذهنم متبادر می کند. در چنین شرایطی است که با کنار رفتن این قیود ظاهری، دور از انتظار نخواهد بود که به طور مثال فرزندان، همسران، خویشاوندان و عاداتی که تمامیت مادران، همسران و بستگان خویش را گرفته اند رها شوند. هر چند این شرایط می تواند موقتاً اتفاق بیفتد ولی ترس من، بیان اولین واکنش در برابر همین اولین تصویر است و بس، و نهایتاً با تمام مصائب ومشکلات اولیه اش فکر می کنم که اینها بهای ناچیزی است در برابر فضیلت آزادی برای انسان و جامعه ی انسانی. و به شدت در آرزوی آن روز ترسناک هستم هرچند که با آگاهی بخشی زیر بنایی و ایجاد این توان که هر کس به خود اعتماد کند و از سر راه خویش برخیزد می شود از وحشت خود کاست.
آزادی اندیشه؛ امنیتی است که در آن بتوانیم هر آنچه که از ذهنمان می گذرد بلاواسطه بیان کنیم. اندیشه‌ها بعد از بیان شدن خواه ناخواه قضاوت می شوند، اما آنچه این امنیت را به هم می زند، این است که آن قضاوتها از حالت مباحثه خارج شده و صورت اجرایی به خود می گیرد و به جای تنظیم و تصحیح آنها برایشان پرونده سازی و حکم صادرمی شود. در حالی که همه می دانیم که فکر و اندیشه ی انسان سیال است و به هر سویی سر می کشد حال ما با پذیرش این موضوع به عنوان یکی از استعدادهای انسان، بهترمی توانیم قبول کنیم که بیان اندیشه از هر دست را باید تقویت کنیم و توان شنیدن آنها را داشته باشیم. اگر وارد مبحث روانشناسی آن شویم چه بسا بیان اندیشه‌ها برای تعدیل روان انسان و ایجاد خلأ و حفره‌هـای ذهنی که عامـل مهمی در ایجاد خلاقـیت برای ذهن است، مفـید می باشد. این مورد را به اهلش وا می گذارم.
در این مبحث، وقتی خوب می نگرم، می بینم که موانع بیرونی برای این آزادی کاملاً درونی شده و کمتر کسی را دیده ام که خودش را آزاد گذاشته باشد و قبل از آنکه با موانع بیرونی برخورد کرده باشد خود مانع خود نشده باشد-خود سانسوری-. و همچنین جمعی را ندیده ام که با بیان اندیشه‌ای آزاد روبه رو شده باشند و برخوردشان نقادانه نباشد، اما آن تعدادی را که شنیده ام، شخصِ بیان کننده را به جنون کشیده وراهی تیمارستان کرده‌اند و اگر شخص قوی بوده، و مجنون نشده اسـت برچسب دیـوانه به او زده‌اند.درجامعه ی ما برای تحلیل، و در نطفه خفه کردن افکارِ به اصطلاح غیر عرفی، رایج ترین شیوه، شیوه ی انگ زنی است.
عقیده از نظر من، یعـنی آن بخـش از اندیشـه که بنیاد نگـرش به جهان و عـملکرد یک انسـان را می سازد. بر همین مبنا می شود حکم داد که عملکرد، شاخصه ی مهمی برای شناخت جهانبینی و اعتقاد افراد است.
وقتی خوب تماشا می کنم، افرادی را می بینم که از نظر فکری بسیار وسعت دانش دارند اما با آنچه که بخواهند به دانسته هایشان عمل کنند بسار فاصله دارند؛ بنابرین می شود گفت: که چنین دانسته‌ای هنوز به مرحله‌ی اعتقاد نرسیده است. بنابرین همواره آنچه را که عمل می کنیم، یعنی دروناً هنوز به آن اعتقاد داریم. نه آنچه که در سخن می رانیم.
از جایی که گفتم عقیده مبنای عمل و فعل است، پس در عمل هم محک می خورد. در واقع قرارگرفتن بیان اندیشه در برخورد با دیگر اندیشه‌ها، بهترین راه برای شکل گیری عقیده است و آنگاه با شناخت آسیبها عملی مناسب را انتخاب کردن، و این شروع یک عمل اعتقادی است. بزرگترین جنگها بر سر اختلاف در روشهای عملی اعتقادات بوده و بزرگترین اختلافات بین انسانها بر سر عقیده بوده. که به اشتباه در این باره از زور و توان فیزیکی برای ایفای افکار خود استفاده کرده اند. یعنی پذیرندگان از ترس به پذیرش یک اندیشه تن داده‌اند در صورتی که این دستاویز، بسیار بدوی و محکوم به فناست. تنها مکاتب یا اندیشه‌هایی که در آن نیازهای واقعی و حقیقی یک انسان را به رسمیت شناخته اند ماندگار بوده اند.
در صورتی که کسی با عمل خویش آسیبی به کسی نمی رساند، نباید به صرف اینکه آن عمل در چهار چوبهای کلیشه‌ای مکاتب و مذاهب تعریف نشده است، محکوم شود و مکاتب و مذاهب با گرفتن آزادی از فرد، خود را بر انسانی که آزاد خـلق شده تحمیـل کـنند. انسـانِ شعـورمـند همواره فرای قوانین کلیشه‌ای است.
در رابطه با عملی که کاملاً با میل من مغایر است طبیعی است که واکنشی در من ایجاد خواهد شد. اما این واکنش می تواند دو گونه باشد: یکی اینکه واکنش طبیعی خود را (نفرت، حیرت، وحشت و …) با در نظر گرفتن شاخص آسیب نرساندن، ابراز کنم که این حق است. اما اینکه ما به شخص، معترض و حمله‌ور شویم و محکوم وطردش کنیم، تنها به این دلیل که عمل تو خوشایند من نبوده یا نیست. و با اعمال زور تعین کنیم که آن کار را نباید انجام می دادی، حقانیتی دراین برخورد نیست. این شیوه برخورد در جامعه‌ی ما در رابطه با تازه‌ها و آنچه مغایر با میل ماست رایج ترین برخورد است.
عملی که در آن تجـاوز به حـق دیگـران وجود ندارد، نباید محـدود شود و ایـن دیگران شامـل طبیعت با تمام عواملش، مثل: منابع، گیاهان، حیوانات، انسان ها و… می شود.
سرآغاز ظهور تمام ادیان و مکاتب زمانیست که انسان شروع به تخریب و آسیب رسانی کرد و سپس خود برای رفع این معضل به فکر و اندیشه افتاد.
نصیحت های نیک اندیشیت گفتیم و نشنیدی … چها تا پیشت آید زین نصیحت ناشنیدن ها
پر و بالم به حسرت ریخت در کنج قفس آخر … خوشا ایام آزادی و در گلشن دویدن ها
"به امید روزی که قبل از قضاوت و محاکمه ی همدیگر،فرصت شنـاخت و گـفـتگوی صحـیح را بـه هـم بدهـیم"
با تشکر
ثبت دیدگاه