بازی با شکست

دوست داشتنی ترین هدیه ای که والدین می توانند به فرزندان خود هدیه دهند این است که در ارتباط تربیتی خود با آنها فرصتی ایجاد کنند تا فرزندانی مسئول، همیار و متکی به خود پرورش دهند.

رعنا کودکی نق نقو و لجوج است. علی رغم توانایی های هنری زیادی که در زمینه نقاشی و حتی بازی های خلاق دارد، در مواجهه با هر شکستی به شدت گریه می کند، جیغ می زند و حتی کلمات رکیک بر زبان می آورد.

او آن قدر این رفتارها را در برابر هر شکستی انجام می دهد تا مادرش بالاخره از کوره در رفته و او را تنبیه کند.

متاسفانه رعنا به همین شکل در حال بزرگ شدن است و مادرش هنوز نتوانسته به او بیاموزد که شکست هم جزیی از جریان زندگی است….

البته فریبنده این است که گوش به فرمان فرزندان باشیم، برایشان دلسوزی کنیم و هر جا لازم شد سریع دست به کار شویم و کمکشان کنیم تا اوقاتشان مکدر نشود و از همه مهم‌تر مانند مادر رعنا دائما تنش و بداخلاقی تحمل نکنیم.



شاید وقتی بتوانیم یک جنجال و بداخلاقی بزرگ را سریع جمع و جور کنیم بسیار احساس موفقیت کرده و تصور کنیم که آن قدر فرزندمان و روحیتاتش را می شناسیم که سریع می توانیم واکنش سنجیده و گزیده ارایه دهیم.



اما اشتباه نکنید. بهترین هدیه ای که والدین می توانند به فرزندان خود ارایه دهند این است که با ارایه جسارت و ارتباط مثبت، اطمینان آنها را پایه گذاری کرده و با اتخاذ صبر و شکیبایی هر چه بیشتر، به زیر و بم های پدر و مادر بودن خود کمک کنند.

 

به نمایش گذاشتن بی لیاقتی

برخی از کودکان وقتی با مشکلی مواجه می شوند، اولین واکنشی که از خود نشان می دهند، به نمایش گذاشتن بی لیاقتی است. البته به نظر می رسد این کودکان، کودکانی مایوس و دلسرد هستند و کوشش می‌کنند کاری کنند تا سایرین توقعی از آنها نداشته باشند. امکان دارد این دست کودکان در حیطه های مختلف و یا در حیطه ای خاص این سبک از رفتار را از خود نشان دهند.



اما نکته مهم اینجاست که نوع واکنش والدین به این سبک رفتاری کودک بسیار مهم است. برای مثال اگر والدین هم زود مایوس شده و تسلیم شوند(یعنی به سرعت مسئولیت کودک را خودشان بر عهده بگیرند) کودک نیز یاد می گیرد که یا پاسخ انفعالی دهد و یا اینکه اصلا پاسخی ندهد. در مقابل به والدین توصیه می شود که در مواجهه با کودکی این چنینی، از سرزنش و نکوهش خودداری کرده و در مقابل بر نقاط مثبت و توانمندی های هر چند کوچک و کم اهمیت وی تمرکز کرده و آن را گوشزد کنند.

 

شیفتگان موفقیت

پیروزی و موفقیت، دلخواه همه انسان‌ها در هر سن و جنسیتی است. همه ما دوست داریم همیشه در صدر باشیم و اوضاع و امور وفق مرادمان باشد. اما واقعیت زندگی این طور نیست. شکست و پیروزی جنبه‌های مختلف و طبیعی زندگی ما انسان‌ها هستند و کنار آمدن با شکست‌ها و دوباره مستحکم ایستادن جز تعالیم و آموزش‌های مهمی است که همه والدین باید به آن توجه خاص داشته باشند.



اما متاسفانه رفتار برخی از والدین به گونه ای است که فقط ترغیب کننده موفقیت و صدر نشینی در فرزندانشان بوده و طبیعی است که کودکی با این روحیه، وقتی با کوچکترین عدم موقیتی مواجه می شود یا دلسرد می شود و یا واکنشهای عصبی جدی از خود نشان می دهد.



فرزندان ما از سنین پایین باید بیاموزند که قبول شکست نشانه ضعف نیست و هر رقابتی که برنده دارد طبعاً بازنده‌هایی نیز خواهد داشت. آموزش شکست خوردن و روبه رو شدن با آن یکی از مهم ترین رسالت‌های پدر و مادری است. اندوخته ای که تا پایان عمر همراه آنها خواهد بود و قطعاً راه های رسیدن به موفقیت های بزرگ تر را برای کودکان ما هموار خواهد کرد.



اگر تا به این مرحله از باور رسیده اید به شما این اطمینان را می دهیم که نیمی از راه را طی کرده اید. اگر می بینید فرزندتان مانند رعنای ماجرای ما با مشاهده هر شکست کوچکی کل فضای خانه را پر تنش می کند و یا زود سرد و مستاصل می شود و دست از تلاش بر می دارد و یا شروع به نمایش بی لیاقتی می کند، این نکته را حتما مد نظر داشته باشید و سعی در اجرای آن داشته باشید. به خاطر داشته باشید لازم نیست برای فرزندتان یک سخنرانی مفصل درباره ضرورتِ شکست ترتیب بدهید درعوض بهتر است مراقب پیام‎هایی باشید که فرزندتان درباره موفقیت و شکست در خانه دریافت می‌کند:



– کودک شما باید دلگرم شود، نه آنکه برای رسیدن به سر حد کمال مرتبا ترغیبش کنید



– وقتی ما سعی می‌کنیم بهتر و بالاتر از بقیه باشیم، ناخواسته این پیام را به فرزندمان می دهیم که به جای ارزش قایل شدن برای دیگران، به خودبزرگ بینی و بالابردن وجهه شخصی خود علاقمند هستیم.



– سعی کنید در برابر دیدگان فرزندتان به دیگران کمک کنید نه اینکه همواره خود را  برتر و بالاتر از دیگران بدانید.



– مراقب باشید در مراودات روزمره تان، میل به مفید بودن را مهمتر از تمایل به پیشرفت شخصی نشان دهید. وقتی بر خود برتر بینی اصرار داشته باشید یعنی ترس مستمر از اشتباه کردن دارید و این پیامی است که کودکان ما خیلی خوب درک می کنند.



– در زندگی عادی و روزمره تان سعی کنید نشان دهید که اشتباهات می تواند عاملی در جهت کمک به یادگیری باشد. آنها شکست نیستند



– اگر دائما پیش بینی خطر اشتباه کنید، اطمینان داشته باشید که در برابر خطاها آسیب پذیرتر خواهید بود. این یعنی اشتباهات خطرناک هستند و نباید مرتکب شد و این پیام منفی است که فرزند شما دایما آن را از جانب شما دریافت می کند.



– به فرزندتان در عمل نشان دهید که اشتباه کردن اجتناب ناپذیر ودر بسیاری از حالات کم اهمیت تر از آن است که فرد بعد از ارتکاب اشتباه تصور می کند.

 

آموزش شکست در غالب بازی

اجازه دهید فرزندتان در بازی ها، شکست را تجربه کند. شکست کودکان در محیط امن خانواده موجب می‌شود او بفهمد حتی وقتی شکست می خورد، شما او را دوست دارید و برایش ارزش قائل هستید؛ لذا سعی کنید در بازی‌های رقابتی با فرزندتان گاهی ببرید، گاهی ببازید و گاهی هم مساوی کنید.

 

مواجهه با شکست را به فرزندتان بیاموزید

 وقتی در یک بازی رقابتی فرزندتان شکست خورد ،برای غم و ناراحتی وی ارزش قائل شوید: "می‌دونم از شکستت غمگین شدی، اگر دوست داری می تونی گریه کنی و ..!". 

سپس درباره جنبه‌های جذاب بازی با هم صحبت کنید. به او کمک کنید تا راه‌هایی را پیشنهاد دهد که اگر انجام می داد، منجر به موفقیتش می شد و سپس در ادامه سعی کنید  زمان‌هایی را که به موفقیت رسیده به ‌یادش بیاورید .

 

هرگز فرزندتان را مقایسه نکنید

البته همه والدین می دانند که مقایسه کردن فرزند با دیگران عملی اشتباه است اما یا آن را عملی نمی کنند یا ناخواسته باز هم عمل مقایسه را مرتکب می شوند. گاهی ما والدین در هنگام بروز شکست قصد دلداری به فرزندمان را داریم اما در حقیقت در حال مقایسه کردن وی با دیگران هستیم
مثلا: دوستای دیگت تجربه زیادی داشتن ولی تو تازه کار بودی"

تو از بقیه کوچک تر و ضعیف تر بودی پس طبیعی بود نتونی برنده بشی " و ..



این دست جملات شاید در ظاهر مقایسه ای نباشد ولی در حقیقت تضعیف کننده اعتماد به نفس فرزندان شده و موجبات هراس آنها از شکست را فراهم می آورد

 

الگوی خوبی برای فرزندتان باشید

مانند یک الگوی واقعی در برابر فرزندتان عمل کنید. مثلا وقتی دچار شکست شدید بگویید: من باختم اما واقعا بازی جالب و دوست داشتنی بود"

 

وقتی فرزندتان تقلب می کند

خیلی اوقات فرزندان برای کسب موفقیت دست به تقلب می زنند. در این دست شرایط هرگز مچگیری نکنید؛ بلکه اولا سعی کرده اطمینان حاصل کنید که فرزندتان قاعده بازی را خوب بلد است؛ برای این منظور مراحل بازی را دقیق برای وی تشریح کنید. با این اقدام هم روش بازی را به وی یاد داده اید و هم به طور تلویحی به فرزندتان نشان داده اید که از رفتار وی آگاهی کافی دارید.



با رعایت همین چند نکته ساده می توانید  نحوه مواجهه با ناکامی و شکست را به‌طور عملی به فرزندتان بیاموزید . نکته مهم دیگر این است که یادگرفتنِ شکست خوردن به زمان، تمرین و بلوغ نیاز دارد، پس عجله نکنید.