روستای آب و چشمه ها بیرواس

روستای مرزی بیدرواز (به قول محلی بـێـرواس) در بخش نوسود شهرستان پاوه، استان کرمانشاه واقع گردیده، که به واسطه­ ی داشتن اقلیم مناسب، شرایط توپوگرافی خاص و منابع آب کافی، دارای پوشش گیاهی قابل توجهی بوده و علاوه بر لطافت هوا، جلوه ­ی زیبایی از طبیعت را در فصلهای چهارگانه به معرض تماشا می­ گذارد.

زمستانهای پوشیده از برف و تابستانها با آب و هوایی ملایم این منطقه را به صورت منطقه­ ای ییلاقی مطرح نموده است. مهمترین عناصری که در شکل بخشیدن به چشم انداز طبیعی تأثیر دارند عبارتند از:اقلیم، آب، رطوبت، توپوگرافی، پوشش گیاهی و …، که این منطقه بهره ­ی کافی از این عناصربرده است. آبهای روستا از جمله چشمه­ ی اصلی روستا، کوههای مرتفع، حیات وحش، تنوع گیاهان، باغهای انگور، گردو و … آن همه و همه عواملی هستند که دست در دست همدیگر داده و بر جذابیت طبیعی و اقلیمی روستای بیدرواز افزوده است.

روستای بیدرواز به گواه سنگ نگاره های موجود در این روستا دارای قدمت تاریخی بسیاری است. اهالی روستای بیدرواز بصورت متناوب در خلال سالهای ۱۳۵۸، ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ مجبور به ترک روستای خود شده ­و در سطح شهرستانهای پاوه و مریوان، روانسر، سروآباد و… سکنی گزیدند. در مدت آوارگی و تا قبل از بازگشت روستائیان، اکثر روستاییان با کسب مجوز و به منظور آباد نمودن روستای آبا و اجدادی خویش بصورت موقت به روستای خویش سرکشی می­ کردند.

سیمای آماری

بر اساس اسناد و مدارک موجود اطلاعات آماری مربوط به روستای بیدرواز در سرشماریهای سال ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ بصورت کامل جمع آوری شده، ولی متأسفانه درسرشماریهای سالهای ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵ روستای مذکور بصورت خالی از سکنه بوده و اطلاعات و آمار جامع و دقیقی در مورد آن کسب نگردیده است. لازم به یادآوری است که جمعیت واقعی اهالی روستای مذکور در حقیقت بسیار بیشتر از سرشماری سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰می ­باشد، ولی به دلیل عدم اسکان در منطقه و روستای اصلی خویش، دستیابی به اطلاعات و آمار درستی میسر نبوده است.

اطلاعات آماری سرشماری سال ۱۳۴۵ روستای بیدرواز:

اطلاعات آماری سرشماری سال ۱۳۵۵ روستای بیدرواز:

اطلاعات آماری سرشماری سال ۱۳۸۵ روستای بیدرواز:

اطلاعات آماری سرشماری سال ۱۳۹۰ روستای بیدرواز:

موقعیت

روستای بیدروازمانند اکثر روستاهای اورامان در منطقه ­ی کوهستانی قرار گرفته است. منطقه ­ای که می­ توان آن را توده­ ای از کوهها و قلل سربه فلک کشیده دانست که با شیبهای تند و ناهموار و طبیعت جذاب بر فراز دشت شهرزور (شاره زور) ایستاده است. در اطراف این روستا کوههایی وجود دارد که از جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

در غرب روستا کوه شرام واقع گردیده و دنباله­ ی آن به جنوب روستا کشیده می ­شود که به آن «شرام وارین» می­ گویند.

کوه «هه سون» که بلندترین کوه منطقه است در شمال روستا قرار گرفته و به دلیل جنس این کوه عملاً هیچگونه فعالیت باغداری و حتی دامداری را نمی ­توان در آن انجام داد.

آب وهوا

روستای بیدرواز در ناحیه ­ی معتدل کوهستانی واقع گردیده و این امر باعث شده است که دارای زمستانهای نسبتا سرد و پربرف باشند. این روستا دارای آب و هوای معتدل و باغهای سرسبز و چشمه­ های جاری در چهار فصل می­ باشد. بیشتر بارشهای جوی منطقه ناشی از ورود توده هوای مرطوب مدیترانه­ ای بوده و ورود جریان هوای اقیانوس اطلس شمالی نیز با بارش باران در منطقه همراه می­ باشد.

موقعیت طبیعی منطقه تاثیرات مشخصی بر بارندگی آن دارد. متوسط میزان بارندگی در روستای بیدرواز ۸۲۰ میلی متر می­ باشد. حداکثر رژیم دمایی در مرداد و حداقل آن در دی ماه می­ باشد. متوسط درجه حرارت سالیانه­ی ناحیه با توجه به ویژگی های جغرافیایی محل به ویژه ارتفاع متفاوت بوده و حدود ۱۶ درجه­ ی سانتیگراد را نشان می­ دهد.

چشمه های آب

چشمه های روستای بیدرواز نقش مهمی در تامین آب شرب اهالی روستا دارند و بسیاری از آنها جهت آبیاری باغهای اطراف روستا مورد استفاده قرار می ­گیرند. چشمه ­ی بزرگ و اصلی روستا با نام محلی “چه مه” آب شرب روستا را تامین می­ کند و همچنین قسمت زیادی از باغهای روستا از طریق آب این چشمه آبیاری می ­شوند. در حال حاضر آب شرب روستا از این چشمه به منبع آب انتقال داده شده و روستا دارای آب لوله ­کشی می ­باشد و قسمتی از آن را هم به وسیله­ ی جوی های سیمانی به باغهای اطراف روستا انتقال یافته است.

چشمه دیگری که از قدیم الایام اهالی روستا از آب آن برای شرب اهالی استفاده می­ کردند می­ توان «هانه باکی» را نام برد که به وسیله­ ی آن قسمتی از باغهای روستا که در شمال غرب روستا قرار دارند آبیاری می­ شوند. از دیگر چشمه هایی که از آب آن برای شرب و کارهای خانگی استفاده می گردید می توان به چشمه «ته ک لان» اشاره کرد که در قسمت پایینی روستا قرار دارد.

از دیگر آبهایی که در نواحی پیرامون روستا و بعضاً در ارتفاعات بالاتر در دل کوه ها قرار دارند و از آنها برای آبیاری باغهایی پایین دست استفاده می شود می ­توان به موارد ذیل اشاره کرد: «سه رو حه وزی»، «هانه و ده ره ی»، « تلی»، «راگا گه له»، «هانه و مینی»، «سور ئاوا»، «قوجی لانا»، «مه ری»، «هانه جیبریل»، هه وارو له یلی»، «گولا»، «هانه تازه»، «هانه و چنارا»، «مله پسک»، «قه ما»، «هانه و تی» و… . 

پوشش طبیعی و گیاهی

این روستا دارای پوشش گیاهی متنوعی می باشد، بطوریکه در ارتفاعات بالا و سردسیر می­توان گونه­ ی متنوعی از انواع گیاهان را یافت. اما جنگلها و رستنیهای منطقه که در گذشته بسیار انبوه بوده­ اند در طول زمان به علت قطع درختان و چرای دامها و در برخی مواقع آتش ­سوزیها کم­ کم از میان رفته یا بسیار کم شده ­اند.

در کل می ­توان پوشش گیاهی روستای بیدرواز را به بخشهای زیر تقسیم کرد :

درختان: در کوهپایه­ ها و دامنه­ ی کوه های منطقه درخت بلوط که در زبان محلی به آن «نه ره» می گویند اصلی­ترین درخت محسوب می­ شود و دارای بیشترین پراکندگی است. سایر درختان عبارت­اند از: گلابی وحشی، پسته وحشی (بنه که در اصطلاح محلی به آن «وه نی» می­ گویند)، «که که وی»، بوته ­های گون و … . در مناطق مطلوب برای باغداری انواع درختان مثمر ازجمله گردو، انار، انجیر، توت سفید، گلابی و انواع مختلف انگور یافت می­ شود.

گیاهان: این گیاهان به گونه ­های علفی، خوراکی، معطر، طبی و … قابل تقسیم است. از گیاهان علوفه­ای می ­توان به «لو»، «سیاو لو»، «که ما»، «دره ی توسیه»، «تالین دوس»، «میژ وه ردی»، «تالگ» و … ، از گیاهان خوراکی می­ توان به کنگر، انواع قارچهای خوراکی یا «هه لچی»، ریحان، شوید، تره، پیاز و … اشاره نمود. البته بجز کنگر و قارچها سایر گیاهان به وسیله­ی اهالی کاشته میشوند. از گیاهان خودرو که مصرف خوراکی دارند می­توان به «سوره بنه»، «قازیاخه، «خوژی»، «شنگ»، «هاله کوک»، «به گله» و … اشاره داشت. از گیاهان طبی می­توان به موارد زیر اشاره کرد: گل ختمی که به آن «هه ر مه لی» میگویند، «په لپینه»، بابونه یا « گوراله حاجیانی»، گل بنفشه، شیرین بیان، گل گاوزبان و … . گیاهان معطر و خوش بویی که در روستای بیدرواز به فراوانی می­رویند عبارت­اند از: «به رزه لنگ»، «سورهه راله»، «چنور»، «بوژانه» و «وه ر که مه ر». از این گیاهان بیشتر برای خوش بو کردن صندوقچه­ ی لباس، خانه و… استفاده می­ کردند.

حیات وحش

روستای بیدرواز به خاطر قرار گرفتن در منطقه­ی کوهستانی و آب وهوای معتدل دارای تنوع جانوری می­ باشد. باید اشاره کرد که از قدیم الایام از نظر تعداد، این جانوران بیشتر بوده­ اند اما به علت دسترسی انسان به آنها در طول زمان این حیات وحش وضعیت مناسبی ندارد.

در طبیعت این روستا حیواناتی نظیر خرس، گراز، خرگوش، بز کوهی، روباه، گرگ و … را می ­توان مشاهده کرد. بعد از انقلاب اسلامی ایران و در دوران جنگ تحمیلی، آتش ­سوزیها و شکار بی­ رویه­ باعث شده است که بعضی از این جانوران در خطر نابودی و انقراض قرار گیرند. جانورانی مثل خرس فقط در ارتفاعات به ندرت دیده می ­شود، ولی بز کوهی، روباه، گرگ و … گاهگاهی در دامنه­ ها و کوهپایه ­های نسبتا پست تر دیده می­ شوند.

از پرندگان طبیعت روستای بیدرواز نیز می­توان به کبک، دارکوب، گنجشک، شاهین، جغد، زاغ سیاه و … اشاره کرد.

گردآوری: عفوات نادری، کارشناس ارشد توسعه

 —————————————————————-

منابع:

* پایان نامه مردم نگاری روستای بیدرواز ( بیرواس )، دانشگاه پیام نور پاوه، ۱۳۹۱

* پایان نامه ارزیابی علل ناکامی طرحهای توسعه مناطق روستایی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۸

* اطلاعات سرشماری سالهای ۱۳۴۵ ، ۱۳۵۵ ، ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰، مرکز آمار ایران

* وبلاگ روستای بیدرواز ( بیرواس )، به آدرس http://berwas.loxblog.ir