سنگ کیسه صفرا

گردآورنده : یسری کریمی 
کیسه صفرا به گنجایش ۱۵تا ۹۰سانتی متر مکعب است که در پایین کبد قرار گرفته و دارای یک مجرا استکه به مجرای اصلی کبد متصل میشود و ترشح دائمی کبد در فاصله بین غذا که ذهانه اصلی مجرای کبد بسته است

در کیسه صفرا جمع میشودو هنگام هضم غذا با بار شدن دریچه دهانه مجرای کبد و انقباض کیسه صفرا ماده صفراوی به قسمت اول یا ابتدای روده باریک می ریزد.این نکته هم بهتر است گفته شودکه مجرای اصلی کبد هنگام نزدیک شدن به اول روده باریک یا اثنی عشر با مجرای لوزالمعده با هم یکی شده و تشکیل فضایی را میدهد به نام آمپول واتر که دارای یک دریچه است که در مواقع عادی بسته است و موقع ورود مواد غذایی از معده به اثنی عشر باز می شود.صفرا حاوی ماده زرد رنگی است به نام بیلی روبین که از تجزیه گلبول قرمز خون در کبد ایجاد میشود.سایر ترکیبات آن:آّ لیسیتین کلسترول و مواد دیگر که اگر تغییری در ترکیبات آنها ایجاد شود منجر به ایجاد سنگ کیسه صفرا می شود صفرا در صورت عدم خروج از کیسه صفرا به هر علتی که باشد مجددا از طریق کبد به خون برمیگردد و باعث یرقان و زرد شدن سفیدی چشم و پوست می شود.

زرد شدن پوست بدن سه علت دارد:

۱-      به علت خرابی و از بین رفتن زیادتر از حد طبیعی گلبولهای قرمز؛

۲-      تورم کبد یا بیماری های دیگ کبد که سلولهای کبد نتوانند بیلی روبین را از کبد خارج کنند؛

۳-      مسدود شدن مجرای صفراوی کبد به علت وجود سنگ یا تورم و عفونت.

میزان ترشح صفرا در شبانه روز و هنگام سلامتی حدود نیم تا یک لیتر است.تشکیل سنگ صفرا در کیسه صفرا یک بیماری مشترک جهانی است و در بین خانم ها بیشتر از آقایان است و همچنین در بین ساکنان بومی آمریکای شمالی و افراد بالاتر از ۴۰سال.از دیگر ریسک فاکتورهای ابتلا میتوان به فاکتور ارث اشاره نمود و همچنین عوامل دیگری مانند:چاقی،دیابت،سیروز کبدی و تزریق سرم برای مدت طولانی و بعضی از اعمال جراحی برای درمان زخم معده.

علائم:

علائم آن معمولا بعد از تشکیل سنگ در اندازه بزرگتر از ۸ میلی متر است که راه خروج صفرا را از مجرای صفراوی بسته و باعث تجمع صفرا در داخل کیسه صفرا میشود.این عدم خروج صفرا و ماندن طولانی مدت آن سبب رشد باکتری ها شده و تورم کیسه صفرا را ایجاد میکند.که عوارض آن به شرح زیر است:

–          دردهای شدید تکراری در سمت راست یا ناحیه میانی شکم؛

–          درد مشخص شدید به صورت کرامپ شکمی(قولنج)؛

–          شروع درد بعد از غذای چرب؛

–          شدید شدن درد موقع تنفس عمیق؛

–          انعکاس درد یا پخش شدن آن به ناحیه پشت یا پایین سمت راست(محل قرار گرفتن کبد).

در مرحله شدید بخصوص اگر سنگ صفرا همرا با عفونت کیسه صفرا و تورم آن باشد با عوارض زیر همراه است:

–          تب و لرز و احساس سرما؛

–          احساس تهوع یا استفراغ؛

–          احساس سوزش قلب؛

–          درد قفسه سینه در زیر دنده ها.

–           

آزمایش و معاینه:

لمس  کبد و دستور آزمایش برای تشخیص سنگ و عفونت که شامل:

–          اسکن ازکیسه صفرا با رادیو دارو در پزشکی هسته ای؛

–          سنوگرافی؛

–          سی تی اسکن؛

–          رادیوگرافی از شکم؛

–          آزمایش شمارش گلبولهای قرمز(CBC).

درمان:

راههای درمان متفاوت است و بستگی به نوع آان و شرایط بدنی بیمار دارد.که به شرح زیر انجام میشود:

۱-      برداشتن کیسه صفرا از طریق جراحی و باز کردن شکم در صورت داشتن تورم و عفونت مزمنکه سبب بسته شدن مجرا میشود. دیگری وجود سنگهای متعدد یا مشکوک شدن به وجود سرطان.و زمانی که کیسه صفرا قادر به عمل طبیعی نباشد؛

۲-      لاپاراسکپی:با ایجاد چهار شکاف برای ورود دوربین ویدئو و همچنین وسیله جراحی و لوله ای برای دی-اکسید کربن جهت ابجاد فضای بیشتر برای بهتر دیدن؛

۳-      استفاده از امواج اولتراسوند برای خورد کردن و کوچک کردن؛

۴-      استفاده از لیزر جهت درمان.

کسانی که با خوردن دارو مشکل داشتن سنگ کیسه صفرا را برطرف میکند گاهی حتی تا مدت ۲سال باید دارو مصرف کنند و گرنه بلافاصله با قطع دارو مسئله ایجاد سنگ مجددا تکرار خواهدشد.

از سال ۱۹۸۰داروی دیگری برای حل سنگ کیسه صفرا تولید شد که بر حسب مقدار سنگ با مقدار کم یا زیاد باید مصرف شود به مام چندیول که ۱۴درصدموفقیت داشت و اگر همواره با داروی یورسودیول مورد مصرف قرار میگرفت درصد موفقیت آن ۴۰درصد میشد آن هم برای سنگ های نوع کلسترول.

راه دیگر درمان از طریق کاتاتر است که از راه شکم وارد کیسه صفرا می شود و از این راه ماده ای به نام متیل ترت باتیل اتر تزریق شده و به داخل کیسه صفرا یا محل دیگر که سنگ وجود دارد میرود این ماده در مدت خیلی کوتاهی باعث حل شدن سنگ میشود.اما میزان سمیت دارو و برگشت مجدد(عود)تشکیل سنگ و دیگر مشکلات باعث محدودیت کاربرد آن شده است.دیگری امواج شوک الکتروهیدرولیک لیتوتریپسی که در ۶۰درصد موارد از آن استفاده میشود.آن هم برای سنگ های کوچک.اگر سنگ بزرگ باشد باید همراه یورسودیول از آن استفاده شود.

مشکلات عمل:

–          عوارض بیهوشی؛

–          عکس العمل دارو؛

–          مشکلات تنفسی؛

–          خونریزی؛

–          صدمه رسیدن به مجرای مشترک کبدی.

پیشگیری:

کم کردن وزن _پرهیز از خوردن غذاهای چرب و در صورت ابتلا متوالی میتوان از داروی یورسودیول برای کوچک شدن سنگ استفاده کرد.مشروط بر اینکه سنگ کیسه صفرا از نوع کلسترول باشد.

—————————————————————-

منبع:

Medical Information  Dr.AliKhaghani