مرگ‌مان هم دست تکنولوژی است!

نویسنده : راضیه کتابچی//

داستان های تراژیک متعددی در سراسر دنیا، شیوه جدیدی از مرگ را نشان می دهد، که تنها از طریق تکنولوژی امکان‌پذیر است! تکنولوژی که این روزها بر نحوه مُردن ما هم تأثیر می گذارد.

در کشوری دیگر، یک دختر ۱۳ ساله پس از یک عمل پیچیده لوزه، دچار «مرگ مغزی» شد. خانواده او باور دارند که او زنده است، و بعد از یک دعوای حقوقی، به عنوان وضعیت نامعلوم امکان متصل ماندن دستگاه تنفس به بیمار برقرار شد.

در جایی دیگر دختر دیگری نیز دچار «مرگ مغزی» می شود و دستگاه تنفس به او وصل می شود. همسر او پس از حمله قلبی بیمار متوجه می شود که نفس نمی کشد و هیچگونه ضربانی ندارد. با وجود اینکه پزشکان با شوک قلبی، ضربان قلب او را برمی گردانند، اما اعلام می شود که بیمار به علت تخلیه اکسیژن مغز دچار مرگ مغزی شده است. این بیمار ۱۴ هفته باردار بود که دچار حمله قلبی می شود، و قانون ایالت تگزاس، مانع قطع کردن دستگاه تنفس از زن باردار شد. با این حال خانواده او اعلام کردند که نمی خواهند بیمارشان با دستگاه زنده بماند. وضعیت جنین هنوز نامعلوم است.

«مرگ مغزی» هنگامی اتفاق می افتد که تمام مغز صدمه دیده باشد، به حدی که هیچ گونه فعالیتی از خود نشان ندهد؛ نه واکنشی، نه فعالیت الکتریکی و نه جریان خون. این وضعیت برگشت ناپذیر است. هنگامی که پزشکان اعلام می کنند که بیمار از نظر پزشکی دچار مرگ مغزی شده است، عملاً فرد از دنیا رفته است.

اما شخص مرگ مغزی شده که با دستگاه تنفس می کند، مانند مُرده ها نیست. بدن او گرم است و قلبش می زند، انگار که خواب باشد. این توهم زندگی انسان را دچار گیجی می کند که پس مرگ مغزی چیست؟ همانطور که در مثال اول، خانواده بیمار هنوز امید به بازگشت او و بیدار شدنش دارند.

مرگ دیگر تنها با ایستادن قلب شناخته نمی شود؛ توقف برگشت ناپذیر فعالیت مغز نیز خط پایان است، حتی اگر تکنولوژی و دستگاه های پیشرفته بدن را فعال نگه دارند

جفری کان، استاد اخلاق پزشکی در مۆسسه اخلاق پزشکی جان هاپکینز می گوید: «پیش از پیشرفت علم، و زمانی که ما توانایی زنده نگه داشتن فردی که مرگ مغزی شده را با استفاده از دستگاه تنفس نداشتیم، این مشکلات وجود نداشت. این مسئله عملاً توسط تکنولوژِی خلق شده است».

تنفس زندگی

تکنولوژِی‌یی که بدن این دو بیمار را حفاظت می کند، به منظور این ساخته نشده است که یک مُرده را بی فعالیت و ساکن نگه دارد؛ قرار بود جان انسان ها را نجات دهد، و بارها نجات داده است.

کمک اصلی به بیماری که مرگ مغزی شده است، دستگاه تنفس است، ماشینی که هوا را به داخل شش ها می فرستد.

معمولاً ساقه مغز تنفس را کنترل می کند، اما در فردی که مرگ مغزی شده، ساقه مغز به طور برگشت ناپذیری از بین رفته است.

دستگاه تنفس مصنوعی های قدیم به دو دسته تقسیم می شدند: دستگاه تنفس فشار مثبت، دستگاه تنفس فشار منفی.

دستگاه فشار مثبت شامل یک کیسه و ماسک بود که در ۱۷۸۰ معرفی شد. این دستگاه با دم (تنفس) کار می کرد و البته برای کمک تنفسی کوتاه مدت در مواقع اورژانسی به کار گرفته می شد.

دستگاه های فشار منفی رایج تر بودند، که یک دستگاه مخزن‌مانند بزرگ بود که به نام «شش های آهنی» شناخته می‌شد.

این دستگاه در اواخر دهه ۱۸۰۰ اختراع شد که تا دهه ۱۹۵۰ کاربرد گسترده‌ای داشت. بیمار در مخزنی محفوظ از هوا قرار می گرفت، و موتورها هوا را به مخزن پمپ کرده و خارج می کردند. فشار هوای ایجاد شده قفسه سینه بیمار را تکان می داد و هوا به درون شش ها کشیده شده و سپس تخلیه می‌شد.

این دستگاه بیشتر برای قربانیان فلج اطفال به کار برده می شد. برخی عفونت های فلج اطفال، عصب هایی که ماهیچه های تنفسی را کنترل می‌کنند را از بین می برد و بیمار دیگر توانایی داخل و خارج کردن هوا را ندارد.

دستگاه های تنفسی فشار منفی بزرگ و سنگین بودند و پیشرفت این دستگاه به دستگاه تنفس فشار مثبت، آنها را به موزه های پزشکی سپرد.

تجهیزات مدرن ICU

دستگاه های تنفسی فشار مثبت اولیه در دهه ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ به طور گسترده در واحدهای مراقبت ویژه (ICUها) مورد استفاده قرار می گرفتند. دستگاه بسیار ساده بود و دکترها و پرستاران تنها می توانستند حجم هوای فرستاده شده در شش ها را کنترل کنند.

به مرور زمان این دستگاه ها پیچیده تر شدند. نسل دومی که در دهه های بعد معرفی شد، شامل مانیتور و زنگ هشدار تغییر وضعیت بیمار بود. دستگاه های جدیدتر این امکان را به بیمار می داد که در صورتی که می

تواند بخشی از عمل تنفس را خودبه‌خود انجام دهد، و دستگاه بیشتر نقش کمک کننده داشت نه اینکه تمام عمل تنفس را دستگاه انجام دهد.

دهه ۱۹۸۰ هم این دستگاه ها پیشرفت بسیاری کردند، دستگاه عملکرد خود و بیمار را به طور مداوم بررسی می کرد و عملکرد دستگاه پاسخی به الگوی تنفسی خود بیمار بود.

دستگاه های مدرن امروزی به طور خودکار خود را با شرایط تنفسی بیمار و میزان هوای مورد نیاز او تنظیم می کنند. حتی خود دستگاه وضعیت بیمار را تست می کند و حتی در برخی شرایط کمک تنفسی دستگاه قطع می شود تا توانایی بیمار در تنفس خود به خودی سنجیده شود.

در آینده نیز پیش بینی می شود این دستگاه ها با سایر وسایل پزشکی سازگار شوند و وضعیت بیمار به طور اتوماتیک وارد چارت الکترونیک او شود. این وسیله هم مانند سایر وسایل این دوران «هوشمند» خواهد شد!

اصول اخلاقی دستگاه های تنفس مصنوعی

این تکنولوژِی پیشرفته در حالت کلی روش جدیدی از مرگ را خلق کرده است. دکتر دیانا گرین-چاندوز، استادیار جراحی مغز و اعصاب دانشگاه اوهایو می گوید: «25، ۳۰ سال پیش بود که ما متوجه راه جایگزینی برای مرگ شدیم».

مرگ دیگر تنها با ایستادن قلب شناخته نمی شود؛ توقف برگشت ناپذیر فعالیت مغز نیز خط پایان است، حتی اگر تکنولوژی و دستگاه های پیشرفته بدن را فعال نگه دارند.