نویسنده: عبدالله کاشفی‌اقدم / در عصر ارتباطات و گسترش اطلاعات از لحاظ مکانی فاصله به حدّاقل رسیده است امّا از لحاظ روحی و روانی فاصله دوچندان شده است.
به طوریکه والدین و فرزندان با هم بیگانه شده‌اند. در دنیای کنونی پیشرفت‌های بشری، ارتباط و روابط بین اعضای خانواده را به صورت کلّی به هم ریخته است. تنها کلماتی که میان آنان ردّ ود و بدل می‌شود در این چند واژه خلاصه و ختم شده است: بله، خیر، نمی‌دانم، چی گفتی؟، برایم از طریق تلگرام بفرست و یا برایم پیامک کن.
کلمات کلیدی: خانواده، والدین، فرزندان، روابط، ارتباطات، فضای مجازی
معلّم با دفتر نمره وارد کلاس درس می‌شود و بعد از سلام و علیک گرم و احوالپرسی، شروع به حضور و عیاب می‌کند با شنیدن صدای بله دانش‌آموز تیک حضور می‌زند و نیم نگاهی به آنان اندازد. بعد از اتمام حضور و غیاب، طبق اصول آموزشی به تدریس می‌پردازد هر از گاهی برای سنجش آموزشی، از دانش‌آموزان سؤالی می‌پرسد. ناگهان متوجّه می‌شود که یکی دو تن از دانش‌آموزان حضور فیزیکی دارند امّا روح و روانشان جای دیگری است. معلّم با سؤال و جواب متوجّه می‌شود که یکی از دانش‌آموزان هنوز درگیر بازی اندرویدی دیروز است و دیگری هم در تلگرام پدرش دارد به کانال و گروه نگاه می‌کند. با یک افسوس و آه، به تکرار درس و ادامه آن می‌پردازد.
حال به صورت واقعی چند درصد والدین در منزل حضور دارند امّا همچنان غایب هستند؟ عدّه‌ای غوطه‌ور در فضای مجازی هستند و عده ای هم غرق در تلفن برای کسب و کار روزانه و عدّه‌ای هم گرفتار مشکلات زندگی می‌باشند. امّا نگاه فرزندان به والدین چیست؟ چه انتظاری از پدر و مادرانشان دارند؟ آیا جگرگوشه‌ها متوجّه بی‌توجّهی والدین نیستند؟ آیا راضی به سکوت غم‌انگیز مادر و پدرشان می‌باشند؟ پیامد این عدم ارتباط چیست؟ آیا می‌توان باری دیگر به جمع صمیمی خانواده برگشت؟
نمی‌توان خروج پدر از منزل برای کسب و کار و پیدا کردن نان حلال از خانه را منکر شد و تکاپوی مادر در خانه را برای گرم و سرحال نگه داشتن فضای منزل نادیده گرفت و این روند روتین و یکنواخت هر خانواده‌ای است. امّا آیا نمی‌توان سر سفره در هنگام ناهار و شام صدای خنده‌ی اعضای خانواده را شنید؟ نمی‌توان به جای سرگرم شدن به برنامه‌های فضای مجازی به چهره‌ی اعضای خانواده نگریست و باری دیگر محبّت و دوست داشتن را نثار همدیگر کرد؟
اهمّیّت خانواده
خانواده تجمعی کوچک است که پایه‌های معیشت و زندگی آرام و سالم را استوار می‌گرداند و همکاری سازنده برای چیرگی بر مشکلات زندگی را برای اعضای خانواده به وجود می‌آورد. کانون گرم خانواده فضای پر از عشق، محبّت و الفت را فراهم می‌کند تا اهل خانواده به آسانی آن را نثار هدیگر نمایند. از این نظر خانواده پشتیبان نظام اجتماعی و ادامه نسل بشری است. سایه شکوهمند خانواده در اعضای خود روح فرمانبرداری، احساس مسئولیت، ثبات شخصیت، فداکاری، اعتماد به نفس و عزت نفس به وجود می‌آورد به شرطی که همه اعضای خانواده با هم در ارتباط باشند و روابط عاطفی میان آنها برقرار باشد. اختلاف سلیقه در میان اعضای خانواده مایه‌ی تنش و از هم‌گسیختگی نیست بلکه عاملی برای رشد بیشتر است زیرا بر اساس تنوع سلایق برای رسیدن به اهداف راهکارهای بیشتر و مطلوب تری ارائه می‌شود.
اهمّیّت وجود فرزندان در خانواده
الف: عامل اصلی بقای نسل بشری: بقای نسل در گرو وجود فرزند در خانواده است و بی شک هر پدر و مادری به وجود فرزند افتخار می‌کند تا مشمول ضرب المٍثل اجاق کور نباشد. زن و شوهری که مدتی از وجود داشتن فرزند محروم هستند به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند تا بچّه‌دار شوند امّا فقط داشتن فرزند کافی است؟ ناگفته پیداست که داشتن بچّه عامل اقتدار و نیرومندی روحی و روانی والدین می‌باشد و باعث سلامت و شادکامی والدین می‌شود به شیوه ای که در بدو تولد فرزند، والدین با تبسم دلنشین بر چهره، دیگران را از راز درونی خود با خبر می‌کنند. داشتن فرزند عاملی برای استحکام خانواده است زیرا بسیاری از زن و شوهرها به خاطر بچّه‌دار نشدن از هم جدا شده‌اند. هم چنین فرزندان عامل رشد شخصیت والدین و سرمایه معنوی آنان به شمار می‌آیند.
فرزندان یتیم
از لحاظ لغوی فرزندی که از نعمت داشتن پدر یا مادر محروم باشد یتیم است یا به قولی دیگر والدینش مرده باشند. امّا آیا امروز همین تعریف برای واژه یتیم کفایت می‌کند؟ در دنیای کنونی با توجّه به گسترش امکانات رفاهی فاصله میان پدر و مادر با فرزندانشان دوبرابر شده است و یتیمی قرین و همدم فرزندان شده است. والدین یا سرگرم کار و کاسبی هستند یا با دوستان کاری در رفت و آمد هستند یا سرگرم فضای مجازی و اینترنت هستند و یا مادر سرگرم کارهای منزل است یا نشسته به پای تلویزیون است و اگر خسته شد به گوشی و فضای مجازی روی می‌آورد و در انتها برای رفع خستگی به کوچه می‌رود و کمی با زن همسایه درد دل حضوری می‌کند. در پایان شب هم، و در لحظه کسالت تا والدین می‌خواهند با دیگر اعضای خانواده دو دقیقه صحبت کنند، یا خودشان خسته و بی‌حوصله‌اند یا فرزندانشان بدون توجّه و محبّت والدین در اوج انتظار خوابیده‌اند.
فواید حضور والدین و ارتباط با فرزندان
عصر کنونی عصر ریسک تربیتی نیست بلکه زمانی برای ژرف نگری تربیتی است تا آینده جامعه، از سلامت روانی و اجتماعی بهره مند باشد. اگر والدین ارتباط منطقی و توأم با نیاز، با فرزندانشان داشته باشند فواید زیر عاید خانواده و جامعه می‌گردد که به صورت موردی به آنها اشاره خواهد شد:
الف- تقویت اعتماد به نفس در فرزندان
ب: اعتماد به دیگران مبتی بر شناخت وسیع از آنان
ج: توانایی برقراری ارتباط صمیمانه و رضایت بخش با دیگران
د: خودجوش و جوینده
هـ : ارتباط و همفکری با افراد با شخصیت و توانمند
و: موفقیت در ازدواج و تربیت فرزندان
ز: آینده نگر و خوشبین بودن
همه‌ی موارد مذکور نتیجه‌ی قرار گرفتن فرزند در نقطه‌ی امن زندگی در دروان کودکی و حتی نوجوانی است. تماس چهره به چهره والدین با فرزندان و از آنها شنیدن و با آنها از دروس موفقیت و شکست زندگی صحبت کردن باعث تقویت ارتباط و در نهایت قرار گرفتن فرزند در نقطه امن زندگی می‌شود که موارد فوق الذکر را به دنبال خواهد داشت.
پیامدهای عدم حضور و ارتباط
پدر و مادری که در خانه که کانون توجّه اعضای خانواده با یکدیگر است کمترین ارتباط رودرو با جگرگوشه‌هایشان دارند و بیشتر درگیر امر و نهی و دستور دادن هستند و تا کاری به بچه‌هایشان نداشته باشند نامی از آنان نمی‌برند چه نتیجه‌ای می‌توان انتظار داشت مگر موارد منفی زیر:
الف: وابستگی بیش از حد فرزندان به دیگران
ب: افتادن در دام موادّ مخدّر
ج: ازدواج زود هنگام و غیر اصولی
د: شکست تحصیلی و کمرویی اجتماعی
هـ : نگرانی و عدم اعتماد به دیگران
ز: منفی نگر و خیالبافی منفی
ح: احتمال وابستگی به همسالان ناسالم
ط: افت تحصیلی و عدم سازگاری با معلمان و دانش‌آموزان
ی: پرخاشگر و فحاش و ناسازگار
ک: گوشه گیر و افسرده و ناامید و… .
راهکارهایی برای بازگشت دوباره
چرا بازگشت دوباره؟ چون از یک طرف نیاز جامعه داشتن نیروی انسانی با روانی سالم و جسمی تنومند است و از طرفی دیگر روابطی وجود داشته که به دلیل وجود موانع نامناسب پیوند و ارتباط عاطفی از هم گسسته است. از دیگر سو فرزندان تنها امید و مأمنشان این کانون گرم خانواده است اگر آن هم به سردی بگراید دیگر جایی برای آسودن نخواهند داشت و به آسانی در چنگال فریبکاران خواهند افتاد. حال که بیشتر خانواده‌ها در چنین وضعیت نامطلوبی گیر کرده‌اند به نظر می‌رسد که که برای رهایی اقدامات مطلوبی انجام دهند تا امید و لبخند باری دیگر در خانه و میان اعضای خانواده پرتو افشانی کند.
۱-زمان را مدیریت کنید و بیشتر آن را به خانواده اختصاص دهید.
۲-در منزل فقط یک ساعت از شب و روز را به فضای مجازی اختصاص دهید و سعی کنید افراد خانواده بدانند که شما این زمان را مخصوص خود میدانید تا مزاحم شما نشوند.
۳-به بازگویی داستان‌های قدیمی آبا و اجداد برای فرزندان بپردازید چون همه فرزندان به شنیدن آن علاقه دارند.
۴-زمانی را برای نشست‌های مشورتی با فرزندانتان در نظر بگیرید و از آنان حتما نظر خواهی نمایید
۵-به نقد و پیشنهادهای فرزندانتان توجّه کنید و از گلایه‌های آنان آزرده خاطر نشوید.
۶-بازی کردن با فرزندان به تناسب سنّی آنان، در منزل فراموش نکنید.
۷-گاهی با هم جدول حلّ کنید و از معلومات همدیگر استفاده کنید.
۸-عمدتاً سؤال بپرسید تا ارتباط برقرار شود و برای جواب‌های درست لبخند بزنید و اگر اشتباه بود، اصلاح نمایید.
۹-با فرزندانتان به خرید بروید و روش درست خرید کردن از لحاظ قیمت، جنس، نحوه رفتار با فروشنده را به آنان آموزش دهید.
۱۰-والدین باید روش درست کار کردن (برای مثال دختران: آشپزی و خانه داری و پسران: حضور در موقعیت شغلی پدرشان) به صورت عملی به فرزندانشان یاد دهند چون این یک روش وجود ارتباط میان والدین و فرزندان است.
حال شما خواننده گرامی: هر روش دیگری غیر از روش‌های مذکور که به نظرتان مطلوب می‌آید برای برقراری ارتباط با فرزندانتان از آن استفاده نماید ولی ارتباط را با جگرگوشه‌هایتان را فراموش نکنید آنهم ارتباطی سازنده، پویا و مستمرّ.
سخن آخر
کوتاه سخن اینکه برای فرزندان ارزشی بیشتری قایل شوید و زمان زیادی را برای با آنها بودن اختصاص دهید چون بهترین سرمایه زندگی هر پدر و مادری فرزندانشان هستند. برای یک لایک در فضای مجازی آنان را از دست ندهید. زمانی که با آنان هستید بسیار ارزشمند است پس به آسانی از دستش ندهید چون زمان هرگز برنمی‌گردد.
منابع و مآخذ:
۱.فقه خانواده در جهان معاصر نویسنده: دکتر وهبه الزحیلی مترجم: عبدالعزیز سلیمی
۲.مهارات‌های زندگی نویسنده: دکتر سید اصغر ساداتیان
ثبت دیدگاه