وصایای دهگانه ی قرآن ( قسمت اول )

نویسنده : لقمان رضوی

مقدمه: اگر چه امروزه بحث از جامعه ی مدنی و گفتگوی تمدنها و افراد جامعه ی بشری صورتی خاص به خود گرفته است و فکرها و اندیشه های طراحان طرحهای اجتماعی را به خود مشغول نموده و در آینده ای نچندان دور انتظار رسیدن به ساحل این فکر و نظریه را دارند و خوش بین به آینده ای هستند که در آن جامعه ای سر کار آید و اجتماعی با هم زندگی کنند و در کنار هم باشند که در این به اصطلاح دهکده ی جهانی هیچ گونه فرق و اختلافی امتیازی نباشد.ولی باید اذعان کرد نظریه ها و راهکارهایی برای برپاداشتن این چنین جامعه واجتماعی باید ارائه داد که،تمام جوانب انسانی و انسانیت افراد آن اجتماع را مد نظر داشته و آن اصول ودستورات،تمام جنبه های فردی و جمعی افراد را در بر گرفته و واقعاً مشکل گشا و راه حلهایی باشند که بتوان به جامعه ی جهانی با هر فکر و ایده و مرامی ارائه داد و وجدان آنان را ملزم به اجرای این قوانین و سفارشات نمود تا جامعه ای که مطلوب دلها و فطرت پاک انسانی است پاگیرد و دوام و استقامت نماید و روز به روز افراد اجتماع را به هدف مطلوب نزدیک تر نماید

بنابراین آنچه در ذیل خواهد آمد بر گرفته از فرمایشات رب جلیل ،خالق مخلوقات، فرستنده ی برنامه ی زندگی صحیح و مورد رضایت فطرت پاک بشری، انتخاب کننده ی انسان به عنوان اشرف مخلوقات(اگر انسان خود قدر این نعمت اشرفیت را بداند) خواهد بود.امید است استفاده ی کافی و وافی از آن برده شود و باعث سعادت دنیا و آخرت شود.
آیات قرآن :
خداوند در سوره ی الانعام آیات ۱۵۱ الی ۱۵۳ این رهنمودها را ارائه میدهد که :
(قل تَعالَوا أتل مَا حَرَّمَ رَبُّکُم عَلَیکُم، أَلَّا تُشرِکُوا بِهِ شَیئًا، وَ بِالوَالِدَینِ اِحسَنًا، وَلَا تَقتُلُوا أَولَادَکُم مِّن إِملَاق، نَّحنُ نَرزُقُکُم وَإِیّاهُم، وَلَا تَقرَبُوا الفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنهَا وَمَا بَطَنَ ، وَ لاتَقتُلُوا النَّفسَ الَّتِی حَرَّمَ اللهُ إِلَّا بِالحَقِّ ،ذلِکُم وَصَّکُم بِهِ لَعَلَّکُم تَعقِلُونَ .وَلا تَقرَبُوا مَالَ الیَتِیمِ إِلّا بِالَّتِی هِیَ أَحسَنُ حَتَّی یَبلُغَ أَشُدَّهُ ،وَأَوفُوا الکَََیلَ وَالمِیزَانَ بِالقِسطِ ،لانُکَلِّفُ نَفسًا إِلّاوُسعَهَا، وَإِذا قُلتُم فَاعدِلُوا وَلَوکَانَ ذَاقُربَی ، وَبِعَهدِاللهِ أَوفُوا ،ذَلِکُم وَصَّکُم بِهِ لَعَلَّکُم تَذَکَّرُونَ . وَأَنَّ هَذا صِرَاطِی مُستَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ ،وَلا تَتَّبِعُوُاالسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُم عَن سَبِیلِهِ ، ذَلِکُم وَصَّکُم بِهِ لَعَلَّکُم تَتَّقُونَ .)
ترجمه :
بگو بیایید چیزهایی را برایتان بیان کنم که پروردگارتان بر شما حرام نموده است:
۱ـ اینکه هیچ چیزی را شریک خدا نکنید .(الا تشرکوا شیئاً )
۲ـ به پدر ومادر بدی نکنید وتا جایی که امکان دارد نیکی کنید.(وبالوالدین إحساناً)
۳ـفرزندانتان را از ترس فقر وتنگدستی (کنونی وآینده) نکشید،چرا که ما به شما وایشان روزی می دهیم.(ولا تقتلوا اولادکم من إملاقٍ نحن نرزقکم وإیاهم)
۴ـ وبه فواحش وگناهان کبیره( از جمله زنا )نزدیک نشوید،خواه آن گناهان در وقت انجام آشکار باشند ویا پنهان.(ولا تقربواالفواحش ما ظهر وما بطن)
۵ـ وکسی را بدون حق قصاص واجرای فرمان الهی نکشید (وترور شخصیت نکنید) که خداوند آنرا حرام کرده است.(ولا تقتلواالنّفس التی حرم الله الّا بالحق )
اینها اموری هستند که خدا بگونه ی مؤکد شما را بدانها توصیه می کند تا آنها را بفهمید وخردمندانه عمل کنید.
۶ـ به مال یتیم جز به نحو احسن نزدیک نشوید تا آنگاه که یتیم به رشد کامل خود برسد. (ولا تقربوا مال الیتیم إلابالتی هی أحسن حتی یبلغ أشده )
۷ـ پیمانه وترازو را به تمام وکمال ودادگرانه مراعات دارید وما هیچ کسی را به انجام چیزی جز به اندازه ی تاب وتوانش مؤظف نمی سازیم .(وأوفوا الکیل والمیزان بالقسط لا نکلف نفساً ألا وسعها )
۸ـ وهنگامی که سخنی گفتید دادگری کنید واز حق منحرف نشوید ،هرچند از خویشاوندان باشد .(وإذا قلتم فاعدلوا ولوکان ذاقربی)
۹ـ به عهد وپیمان خود وفا کنید .اینها چیزهایی هستند که خداوند شما را به رعایت آنها توصیه می کند ،تا اینکه متذکر شوید وپند گیرید .(وبعهدالله أوفوا ذالکم وصّاکم به لعلکم تذکرون)
۱۰ـ این راه که من آنرا برایتان ترسیم وبیان کردم راه مستقیم من است ومنتهی به سعادت هردو جهان می گردد .پس از آن پیروی کنید واز راههای باطلی که شما را از آن نهی کردم پیروی نکنید که شما را از راه خدا منحرف وپراکنده می سازد. اینها چیزهایی است که خداوند شما را بدان توصیه می کند تا پرهیز گار شوید.(وأن هذا صراطی مستقیماً فاتبعوه ولا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله ذالکم وصاکم به لعلکم تتقون )
شرح و توضیح:
این اندرزها وتوصیه ها پایه ی زندگی یکتاپرستی دل ودرون ، پایه ی بنیادین زندگی خانواده در همه ی نسلهای پیاپی ، پایه ی جامعه از نظر ضمانت اجتماعی و پاکی معاملاتی که در آن انجام می پذیرد ،پایه ی زندگی انسانیت وهمه ی تضمین های حقوقی آن وپایه ی همه ی اموری است که مربوط به عهد وپیمان خداست .این درسها واندرزها بایگانه پرستی خدا آغاز می گردد. به پایان این پندها وسفارشها اگر بنگریم ، خواهیم دید که یزدان سبحان مقرر می فرماید :که این راه راست اوست وهر راهی جز آن کژراهه است ومردمان را از راه یگانه ای بدور می دارد که انسان را به سعادت سرمدی می رساند.
این آیه های سه گانه در برگیرنده ی کار بزرگی است .کار بزرگی که به دنبال مسأله ای یاد می گردد که انگار لحظه ای از دامنه ی جاهلیت است .ولیکن در حقیقت مسأله ی اساسی وبنیادین این آئین است. به دلیل اینکه با این اندرزها وسفارشهای مهم وکلی پیوند دارد.(قل :تعاتوا أتل ما حرم ربکم علیکم) بگو :بیایید چیزهایی را برایتان بیان کنم که پروردگارتان برشما حرام نموده است.
بیایید برایتان روایت کنم چیزهایی را که پروردگارتان برشما حرام کرده است ،نه چیزهایی را که شما گمان می برید که یزدان آنها را حرام نموده است. پروردگارتان که تنها او حق ربوبیت دارد آنها را بر شما حرام کرده است .
ربوبیت:
همان سرپرستی وپرورش ورهنمونی وفرمانروایی است .در این صورت حق ربوبیت تنها اختصاص به خدا دارد وبس.پس آنکسی که حرام می سازد پروردگار است وتنها خداوند جهان می تواند پروردگار باشد.
(ألاّتشرکوا به شیئاً)اینکه هیچ چیزی را شریک خدا نکنید.
این پایه ی اساسی وبنیادینی است که کاخ عقیده بر آن استوار می شود،و وظایف وفرایض به آن بر می گردد،وحقوق و واجبات از آن سرچشمه می گیرد. پایه ی اساسی و بنیادینی است که باید پیش از هر چیز دیگری ساخته وپرداخته گردد وبعد از آن به اوامر ونواهی پرداخت ،به تکالیف وفرایض اشتغال ورزید، نظام واوضاع اجتماعی را پی ریزی نمود، وبه قوانین واحکام دست یازید. پیش از هر چیز لازم است که مردمان اعتراف کنند به الوهیت خداوندگاریگانه ی  جهان در امور حیات وزندگیشان.
همان که باید در باورداشت وعقیده شان به ربوبیت یزدان سبحان اقرار کنند. همانگونه که نباید کسی را در الوهیت ،انباز ایزد متعال سازند ،در ربوبیت نیز نباید کسی را انباز او گردانند.
ربوبیت به این معنی که معتقد باشیم ،خالق وپروردگار آسمانها،دنیا وآنچه که در آنست ،خداوند متعال است. وهر امری تحت مالکیت بی شریک اوست وحکمش بدون بازخواست می باشد.رازق هر موجود ومدبر هر کاری تنها اوست.ارزش دهنده وارزش گیرنده ،بخشنده وعطاکننده ،ضرر رساننده ونفع رساننده ،عزت دهنده وخوار کننده ،تنها خداوند متعال است وبس.
الوهیت به این معنی که خضوع وخشوع واطاعت مطلق مخصوص خداوند تبارک وتعالی است .وتنها او باید عبادت شود وهیچ چیزی را در زمین وآسمان شریک او نگردانیم .
بنابراین باید اعتراف کنیم که تنها یزدان در همه ی امور وشئون این هستی در جهان اسباب وعلل واندازه وسنجش وقضا وقدر ، دخل وتصرف دارد وبس. باید اعتراف کنیم به اینکه فقط وفقط یزدان جهان است که در روز قیامت به حساب وکتاب وسزا وجزایمان می پردازد.
این امر ،زدودن دل از هر گونه شرک،وپاکیزه داشتن عقل وخرد از همه ی خرافات ،وتمیز کردن جامعه از آداب ورسوم جاهلیت ، وپاک داشتن زندگی از پرستش بندگان،برای بندگان است.شرک در هر شکلی از اشکال خود ،نخستین حرام به شمار می آید .چون شرک منتهی به هر حرامی می گردد.شرک کار زشت وچلشتی است که انسانها باید با تمام وجود آنرا دشمن بدارند وباهمه ی ابزار وادوات ممکن از آن گریزان گردند واعتراف کنند که خدایی جز یزدان برای ایشان نیست.وجز خداوندگار جهان، پروردگاری وحاکمی وفرماندهی برای ایشان در گستره ی هستی نیست.همچنین آنان باید منظوری ومقصودی از شعائر ومراسم عبادی جز رضایت خدا نداشته باشند.وبالا خره جز ایزد منان را پرستش نکنند.
مهم ترین اصل:
یگانه پرستی به طور مطلق نخستین ومهم ترین اصل است. اصلی که هیچ کار دیگری بدون رعایت آن، چه عبادت وچه اخلاق وچه عمل ، فایده ای ندارد. به همین خاطر است که پندها وسفارشها همه با این اصل که چیزی را شریک خداوند قرار ندهید ،شروع می شود.مراد آن است که شرک در اعتقاد شرک در حاکمیت است.