سرزمینی با کوههای مرتفع و پوشش گیاهی و جنگلی و رودخانه‌های خروشان در دل زاگرس که همه زیبایی های خدادادی را می توان در آن دید؛ منطقه‌ای که همه مواهب الهی را در دل خود جای داده و دیدن آن به رنج سفر کشیدن می‌ارزد تا برای لحظاتی به آرامش رسید.
شهرستان پاوه با سابقه بیش از سه هزار سال در شمال غرب استان کرمانشاه با فاصله ۱۲۵ کیلومتر از مرکز استان و شهر کرمانشاه قرار دارد که از طرف شمال و شرق به استان کردستان و از طرف جنوب به شهرستان روانسر و از طرف غرب به کشور عراق و شهرستان جوانرود محدود می شود.
این شهرستان با ۸۶۰ کیلومتر وسعت دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است که دارای زمستان های سرد و تابستان های خنک و معتدل می باشد که حداکثر درجه حرارت ۴۰ و حداقل آن ۵/۱۹ درجه سانتی گراد است.
شهرستان پاوه ۱۰۰ درصد کوهستانی و بلندترین قله های آن زاولی و گاقران با ارتفاع ۳۳۹۰ متر از رشته کوه فرعی شاهو منشعب از رشته کوه عظیم زاگرس سربه آسمان کشیده و در شمال شرقی شهر پاوه واقع شده است.
بافت معماری شهر پاوه و روستاهای آن نیز خاص است و از مصالح بومی و سنتی برای ساخت خانه ها استفاده شده است. اغلب خانه ها از سنگ و به صورت پلکانی ساخته شده و به این شهر ماسوله دوم نیز گفته می شود.
شهر پاوه را همچنین دومین شهر بدون گدای ایران بعد از تبریز نیز نامگذاری کرده اند و این شهر هم جزو شهرهایی است که چراغ قرمز ندارد و اینها از دیگر ویژگی های این شهر کهن در دل زاگرس است.
پاوه را می توان مهد شگفتی‌های طبیعت خواند، چشم اندازهای منحصر به فرد، دره های سرسبز با آبشارها و جویباران همیشه جاری، هوای پاک و زلال، روستاهای شگفت انگیز شمشیر، خانقاه و حجیج با معماری بومی و زیبا بر فراز تپه ها و در دل دره ها هر گردشگر را در بدو ورود به این شهرستان محسور خود می‌کند.
پاوه در سال ۱۳۱۶ مرکز بخشداری پاوه و اورامانات بوده است و در سال ۱۳۳۶ به عنوان مرکز شهرستان پاوه و اورامانات به فرمانداری ارتقاء پیدا کرد و اولین فرماندار آن مهدی رئوفی بوده است.
شهرستان پاوه تا سال ۱۳۶۸ شامل شهرهای پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث و باباجانی و بخش های نوسود، نودشه، باینگان و ازگله بود که از سال ۱۳۶۸ شهرهای جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی از این شهرستان جدا شدند.
شهرستان پاوه هم اکنون با ۸۶۰ کیلومتر مربع وسعت و بیش از ۶۰ هزار نفر جمعیت دارای چهار شهر پاوه، نوسود، نودشه و باینگان، سه بخش مرکزی، نوسود و باینگان، پنج دهستان سیروان، بانه وره، شمشیر، شویسر و هولی و ۷۳ روستا است که ۴۴ روستای آن مسکونی است و ۳۷ روستای شهرستان دهیاری فعال دارد.
کلمه پاوه در لغت نامه دهخدا به معنی شستن و پاکیزه کردن آمده است. پس پاوه یعنی پاک در قبول ادیان در طول تاریخ، پاکی در گفتار، پندار و کردار نیک در دوره زردشت در حدود ۷۵۰ سال قبل از اسلام و پاکی در پذیرفتن دین اسلام و در فرهنگ کُردی- فارسی «هه‌ژار» آمده است که پاوه از پاوان گرفته شده است به معنی قرق، مکان انحصاری است با عنایت به ظرف اقلیمی و جغرافیایی این معنا به کار برده شده است که پاوه در بین کوهای بلند محصور و قرق شده است.
مردم منطقه پاوه و اورامانات آریایی تبار از ساکنان قدیم فلات ایران هستند. زبان مردم کُردی و به گویش هورامی تکلم می کنند که یکی از اصیل ترین زبان های ایران زمین بوده و بازمانده از زبان پهلوی و اوستایی است.
پوشش مردان شامل چوخه ورانک، شال و میزره (سربند)، تاقیله (کلاه)، پوزه وانه (ساق بند)، گوره وی (جوراب)، فه قیانه (نوعی مچ بند) و کلاش (گیوه) است و پوشش زنان نیز شامل فیس( کلاه زری)، سه لته، سخمه، کوا، گجی، چه فته، له چک، مشکی و هه وری است.
از جمله آثار هنری و صنایع دستی این دیار گلیم، جاجیم، سجاده نماز (مازلوخ)، لباس های مردانه و زنانه، گیوه، سبد و از سوغات می توان به محصولات باغی، کشاورزی و لبنی شامل توت، انار، انجیر، انگور دیم، رب انار، سقز کُردی، روغن حیوانی و کشک اشاره کرد.
از خوراکی های محلی این منطقه نیز می توان به دوخوا (آش دوغ)، شه له مین (آش شلغم)، دویینه (ترخینه)، گیته مه ژ گه( نان گردویی)، که‌لانه ( نان مخصوص با پیاز و روغن حیوانی)، نه رمه فیس (یک نوع نان که با مغز گردو درست می شود)، اشاره کرد.
نوسود یکی از شهرهای زیبای شهرستان پاوه می باشد که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی و کوههای زیبا و محل های تفریحی مانند دالانی که یکی از مهمترین جاذبه های منطقه اورامانات محسوب می گردد و دشت اسپریز، حوضه لاره و بازارچه مرزی است. آبشار زیبای “قه لوز” در این منطقه است و رودخانه سیروان از بخش رزاب به دره های این بخش سرازیر می شود.
باینگان یکی دیگر از شهرهای زیبا و دیدنی شهرستان پاوه است. طبیعت زیبای منطقه با صفا و صمیمیت مردم درآمیخته و فضای دلنواز و دلنشین را فراهم آورده است. از جمله نقاط دیدنی باینگان می توان از کنده کاری میگوره در دل کوه یا غار حسین نام برد که توسط شخصی به همین نام ساخته شده است. این مجموعه دارای ۹ اتاق در دل کوه است که چندتا از آنها به یکدیگر متصل می باشند. غار سنگی حسین به فرهاد دوم شهرت پیدا کرده و یکی از جاذبه های دیدنی منطقه است.
نودشه یکی از جاذبه های دیدنی شهرستان پاوه است که مامن هنرمندان گیوه کشی است که با سختی و مشقت گیوه هایی زیبا، سبک و راحتی را تهیه می کنند. نودشه در میان باغات گردو محصور گشته، طبیعت جالب و دیدنی آن و مردمان مهربان و مهمان نواز آن وجه خاصی به این شهر بخشیده است. غار زیبای دشاش نیز در این منطقه می باشد.
روستاهای هدف گردشگری
روستای هجیج در ۲۵ کیلومتری نوسود قرار دارد و به لحاظ موقعیت جغرافیایی و خصوصیات آب و هوایی و قدمت تاریخی و سایر مشخصات منطقه ای از جذابیت خاصی برخوردار است. خانه های روستایی همگی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین و پلکانی ساخته شده است به گونه ای که پشت بام خانه ای، حیاط خانه دیگر است. هنرهای بومی و صنایع دستی در این روستا از پیشرفت قابل توجهی برخوردار است.
روستای خانقاه که از قدمت و پیشینه تاریخی برخوردار است در ۲ کیلومتری جنوب غربی پاوه و مقابل کوه آتشگاه قرار دارد. این روستا توسط درختان میوه محصور شده و منظره بسیار زیبا و دیدنی را به وجود آورده است.
روستای شمشیر یکی از زیباترین روستاهای منطقه پاوه و اورامانات است که در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی پاوه بر مسیر جاده اصلی کرمانشاه – پاوه واقع شده است و به علت نزدیکی به شاهو، منظره باغات این روستا و ارتفاعات شاهو جذاب و دیدنی است.
روستای نسمه نیز یکی از روستاهای بکر و دیدنی استان کرمانشاه از توابع شهرستان پاوه در منطقه زیبای اورامانات است که این روزها سخت در تب و تاب پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی است و هر روز به زیرساخت های گردشگری خود می افزاید. «نُسمه» گل سرسبد روستاهای منطقه اورامانات در استان کرمانشاه است که تک تک اهالی آن خود را با مقوله گردشگری عجین ساخته و از هیچ تلاشی برای جذب گردشگری بیشتر به روستای خود کم نمی گذارند.
جاذبههای تاریخی:
امامزاده کوسه هجیج: این امامزاده در روستای هجیج امروز به عنوان یک روستای ساحلی در کنار سد زیبای داریان وچشمه آب معدنی بل قرارگرفته است. این روستا همچنین بنام امامزاده سید عبیدالله مشهور به کوسه هجیج معروف و مشهور است. پیش نمازان روستای هجیج درباره نام و نسب این امام زاده به نقل از “بحرالانساب” می گویند: نامش عبیداله و فرزند امام موسی کاظم (ع) است. نقل است امامزاده کوسه بوده و ازدواج نکرده و یاران او نیز تا وقتی که او زنده بود، ازدواج نکردند.
مسجد جامع پاوه: این مسجد تک مناره ای در خیابان امام محمد شافعی در شمال شهر پاوه قرار دارد. مسجد جامع پاوه بدون صحن و از یک شبستان مستطیل شکل تشکیل شده است. مردم محل بنای این مسجد را به صدر اسلام نسبت می‌دهند و بر این باورند که این بنا در روزگار خلیفه دوم و به دستور فرزندش “عبداله بن عمر” بنا شده است. از دیگر جاذبه های تاریخی می توان به قران های دستنویس روستای زردویی و مسجد دخان در پاوه اشاره کرد.
جاذبههای طبیعی:
پستی و بلندی‌های شهرستان پاوه بخشی از کوهستان عظیم زاگرس است که ارتفاع برخی از آنها سه هزار متر بیشتر است. معروفترین آنها عبارتند از کوه شاهو، ماکوان، آتشگاه و کوه گزن است.
شهرستان پاوه به دلیل وجود دره های پر پیچ و خم و عمیق کوهستانی بودن و پوشش جنگلی انبوه، فاقد دشت می باشد. وجود ارتفاعات و کوههای بلند و بارش برف و باران در اغلب مناطق این شهرستان باعث ایجاد چشمه سارهای پرآب و رودخانه های متعدد مانند رودخانه سیروان، لیله، چم مره خیل، گلال، آب خلیفه، آب مرن شده است.
از مهمترین سراب های پاوه می توان از سراب بل، هولی، سپیاو نام برد و همچنین آب معدنی بل که از زیباترین سراب های منطقه غرب محسوب می شود در مجاورت روستای هجیج قرار دارد و منسوب به یکی از خدایان بابل است.
چشمه معدنی کانی «با» در بلندی‌های کوه آتشگاه واقع در بخش حومه پاوه در چهار کیلومتری شهر پاوه از دل کوه خارج می شود. مردم این محل بر این عقیده اند که آب چشمه شفابخش و برای دردهای روماتیسمی مفید است. از دیگر چشمه های این شهرستان می توان چشمه هانی کوان در نزدیکی روستای دشه را نام برد.
با توجه به آب و هوای معتدل منطقه اورامانات پوشش جنگلی گیاهی خودرو فراوان است که مهمترین آنها جنگل‌ها، مراتع و پوشش گیاهی گسترده و کوهپایه ای هستند. جنگلهای مهم منطقه عبارتند از مرخیل، جنگل بوزین و جنگل پلنگانه؛ در نقاط هموار و کوهستانی نیز انواع گیاهان خوراکی، دارویی و معطر و خوشبو و گلها می‌روید.
صنایع دستی:
پاوه و اورامانات از مراکز مهم صنایع دستی استان کرمانشاه به شمار می آید. از همه مهمتر می توان به گیوه کشی و گیوه بافی و شال بافی در این منطقه اشاره نمود، که از معروفیت خاصی برخوردارند. شهر نودشه و روستای هجیج یکی از مراکز عمده تولید گیوه است. نمد مالی و ساخت زیرانداز و پوشش های نمدین خصوصا” تولید نوعی پوشش مخصوص مردان به نام “فرنجی” که در منطقه اورامان رایج است. موج بافی یا جولایی، سجاده بافی (برمال)، رشک بافی، سبد بافی، پشم ریسی، قالی بافی و خراطی از دیگر هنرهای سنتی مردم با ذوق و سلیقه این سرزمین است.
پاوه در سال‌های اخیر به یکی از مقاصد دائمی گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده و می طلبد باتوجه به حجم بالای ترددها و اسکان مسافران و گردشگران در این شهرستان زیرساخت های آن نیز به تناسب این موضوع توسعه یابد تا مردمی که به این دیار سفر می کنند لحظات خوشی را در آن سپری نمایند.
ثبت دیدگاه