گیوه سرگذشتی پر از رمز و راز دارد و اینکه چه کسانی برای اولین بار آن را بافتند و پوشیدند، داستانی آمیخته با افسانه‌ها و اسطوره های کهن و قصه های تاریخی است.
عده‌ای می گویند، زمانی که سیاوش پسر کیکاووس دلخون از مکرهای نامادری‌اش سودابه تصمیم گرفت تا به نبرد با افراسیاب شاه تورانیان برود، اما در نهایت با او از در صلح درآمد و در ادامه سرنوشت تلخش او را از پدر و تخت شاهی دور کرد و در دیار غربت عزلت گرفت، یکی از سرشناس ترین پهلوان ایرانی یعنی گیو که از نوادگان کاوه آهنگر و داماد رستم بود مامور می شود تا به دنبال سیاوش برود و او را پیدا کند.
گیو هفت سال را در سرزمین ترکستان سرگردان به دنبال سیاوش می‌گردد و چون برای پیدا کردن او باید به جاهای مختلفی می رفت و هر روز مسیر زیادی را پیاده روی می کرد، برای همین تلاش می کند تا پاپوشی راحت، سبک و محکم را برای خود درست کند تا بتواند راحت‌تر در پی سیاوش جستجو کند، پاپوشی که امروزه به آن گیوه می‌گویند.
اگر از قصه ها و افسانه‌هایی که در باره گیوه وجود دارد بگذریم، براساس شواهد تاریخی ایرانیان باستان در گذشته سه نوع پاپوش داشته‌اند، پاپوشی چرمی، پاپوش پارچه‌ای و پاپوش بافتنی که پاپوش بافتنی با زیره چرمی همان گیوه امروزی است که آن را تنها برای جشن‌ها می پوشیده‌اند.
قدیمی ترین مستند تاریخی که در مورد این پاپوش وجود دارد، کفش هایی شبیه گیوه در پای سربازان هخامنشی است که در تخت جمشید به تصویر درآمده و تا به امروز به یادگار مانده است.
هرچند که امروزه گیوه را می توان در جای جای ایران در میان تمام اقوام ایرانی دید، اما عده ای معتقدند که منطقه اورامانات خاستگاه اصلی این پاپوش باستانی است و برخی ها هم این داستان را نقل می کنند که کمانداران ماد که در منطقه زاگرس زندگی می کرده‌اند، اولین کسانی بوده اند که گیوه می پوشیده‌اند، چراکه طبیعت سخت و خشن، کوه های سربه فلک کشیده و دره های عمیق و پر پیچ و خم این منطقه باعث می شده تا آنها پاپوشی داشته باشند که برای زندگی در این شرایط دوام زیادی داشته باشد، برای همین گیوه را ابداع کردند و بعدها هم در بین مردم دیگر مناطق رواج پیدا کرد.
با وجود اینکه هیچ مستند تاریخی برای این داستان وجود ندارد، اما باید گفت که منطقه اورامانات یکی از خاستگاه های اصلی گیوه در ایران است و قدمت ساخت گیوه در آن را به حدود هزار سال قبل می دانند. گیوه هایی که در این منطقه تولید می شود هم از نظر ظاهری و هم از نظر کیفیت از بهترین گیوه های ایران هستند.
چندین هزار زن و مرد کرد در منطقه اورامانات و سایر شهرهای کرمانشاه به کار گیوه بافی مشغول هستند و نسل به نسل و سینه به سینه این هنر را از اجداد خود آموخته و تا به امروز حفظ کرده‌اند.
هرچند که تا همین یک دهه پیش گیوه، پاپوشی سفید و مختص مردها بود، اما در سالهای اخیر تغییرات و تحولاتی در طرح و شکل گیوه‌ها به وجود آمده و زن ها هم می توانند از این پاپوش زیبا و سنتی استفاده کنند.
آنطور که یکی از پیشکسوتان گیوه بافی به ایسنا می گوید: در کرمانشاه دو نوع گیوه وجوددارد. گیوه های ابریشمی و گیوه های هورامی. گیوه های ابریشمی از زمان های گذشته تاکنون مختص کرمانشاه بوده و یکی از پرفروش ترین نوع گیوه‌ها هستند.
مهوش حاجی علیانی که گیوه بافی را به شکل موروثی از پدر و مادرش از زمان کودکی آموخته و در حال حاضر به عنوان مدرس و پیشکسوت این رشته فعالیت می کند، افزود: تفاوت گیوه های هورامی با گیوه های ابریشمی در نوع بافت و شکل آنها است. زیره گیوه های ابریشمی بیشتر چرمی، طبی و پلاستیکی است، اما زیره گیوه های هورامی پارچه‌ای است.
وی با بیان اینکه کار ساخت گیوه های هورامی بسیار سخت و دشوار است، گفت: زیره پارچه ای که در زیر این گیوه ها بکار می رود، ساخت دست است و کار زیادی روی آن باید انجام داد تا یک زیره پارچه ای را ساخت، برای همین گیوه های هورامی گرانتر هم هستند و هر جفت گیوه هورامی درجه یک تا حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هم به فروش می‌رود.
به گفته این پیشکسوت گیوه بافی در حال حاضر در روستاهای دل، هجیج و نودشه پاوه و برخی روستاهای جوانرود گیوه هورامی بافته می شود، اما باتوجه به اینکه کار بافت آن سخت است، تنها مردها می‌توانند این نوع گیوه‌ها را ببافند.
وی با بیان اینکه اینکه گیوه های ابریشمی انواع طرح ها و شکل های مختلفی دارند، گفت: مدت زمانی که یک هنرمند برای بافت گیوه ابریشمی صرف می‌کند، بستگی به نوع آن(مثل روفرشی یا مخصوص بیرون) از یک روز تا پنج روز طول می‌کشد و قیمت آن هم از ۳۰۰ هزار تومان شروع می‌شود.
حاجی علیانی به افزایش محبوبیت گیوه در سالهای اخیر بین مردم اشاره کرد و افزود: تنوعی که در طرح و رنگ گیوه بوجود آمده باعث شده تا در سالهای اخیر اقبال مردم بویژه بانوان به این نوع از پاپوش‌ها بیشتر شود.
وی ادامه داد: باوجود اینکه گیوه در سالهای اخیر توجه زیادی را به سمت خود جلب کرده، اما هنرمندانی که در این حوزه کار می کنند با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند که یکی از آنها فقدان آموزش است.
این مدرس رشته گیوه بافی افزود: در دهه ۸۰ و تا پیش از اینکه صنایع دستی را در سازمان میراث فرهنگی ادغام کنند، در حوزه آموزش توجه خاصی به گیوه می شد و کلاس‌های آموزش این رشته حتی در زنگ های هنر مدارس هم برگزار می شد و دانش آموزان استقبال بسیار خوبی از آن داشتند، اما پس از اینکه در میراث فرهنگی ادغام شد، آموزش ها هم از رونق افتاد و بودجه چندانی برای آموزش به آن ندادند و در حال حاضر سالیانه تعداد خیلی کمی دوره این رشته برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه تعداد قابل توجهی هنرمند در رشته گیوه بافی در سطح استان مشغول به فعالیت هستند که باعث شده در بحث تولید مشکلی نداشته باشیم، گفت: با وجود اینکه در بحث تولید هیچ مشکلی نداریم، اما هیچ فضای اختصاصی برای فروش محصولات این رشته در استان بوجود ندارد.
حاجی علیانی اضافه کرد: گیوه و گلیم دو هنرِ دست بافت اصیل کرمانشاهی هستند که متاسفانه توجه چندانی به آنها نمی‌شود و تاکنون محلی برای فروش محصولات تولیدی در این دو رشته برای هنرمندان در نظر گرفته نشده است.
وی تاکید کرد: البته تا چند سال پیش نمایشگاه‌های متعدد صنایع دستی در استان برگزار می شد و یا با حمایت میراث فرهنگی در نمایشگاه های داخلی شرکت می کردیم، اما در سالهای اخیر تعداد نمایشگاه‌ها هم بسیار کم شده و در پاسخ به اینکه چرا نمایشگاهی برگزار نمی شود تا هنرمندان تولیدات خود را عرضه کنند، می‌گویند بودجه نداریم.
این هنرمند صنایع دستی کرمانشاهی در پایان با بیان اینکه هنرمندان گیوه باف استان به حمایت نیاز دارند، گفت: امیدواریم مسئولین میراث فرهنگی حداقل با اعطای وام و تسهیلات بانکی کم درصد از این بخش حمایت کنند تا هنرمندان ما با قوت و با انگیزه مضاعف به کار خود ادامه دهند.
ثبت دیدگاه