دستاوردهای مسلمانان درعلم فیزیک وشیمی

 نویسنده :ابراهیم کامرانپور
 اسلام آنگاه که به فراگیری علم ودانش دعوت وتشویق میکند علم را با علوم دینی یا دنیوی ،نظری یا تجربی مقید نکرده است بلکه تنها لفظ "علم"را به کار میبرد

میبرد تا شامل تمامی علوم سودمندی شود که به دین ودنیای ملل وامت اسلامی خدمت میکند . خداوند هنگامی که این دعای قرآنی را به ما اموخته که"وقل ربی زدنی علما"این علم را مقید ومنحصر به علم دین ودنیا نکرده است بلکه"علم"را به صورت مطلق آورده است تا شامل همه علوم شود. در این نوشته ی کوتاه ایمان واطمینان خاطری صادقانه وکامل را در خود احساس میکنیم به اینکه این دین مبین خود کلید ومخزن "تمدن و پیشرفت "وصاحب فرهنگ وتمدن است وفراتر از آن پی میبرید که قوانین وشرایع این دین بر تمامی قوانین وبرنامه های بشری که بر زندگی امروزه ی مردم سایه افکنده است برتری وارجحیت دارد.که در این مقاله به گوشه ای بسیارندک از نقش مسلمانان در شکل گیری وپیشرفت تمدن معاصر در زمینه علم فیزیک وشیمی میپردازیم تا برایمان نقش اسلام وتوجه آن به علوم امروزی بیشتر روشن شود.
 اینک مواردی از علم فیزیک را مطرح میکنیم که علمای اسلامی در ان به دستاوردهای ارزشمندی رسیدند: ۱ـنور: علمای اسلام علوم مربوط به نوررا علم "بصریات"یا "علم مناظر"میگفتند ومعروفترین فردی که در این میدان تخصص داشت وپرچمدار بصریات در قرن ۱۷میلادی بود "ابن هیثم"است .مشهورترین کتاب وی "المناظر"است که کتابی علمی ومبتنی بر مشاهده ،تجربه واستنتاج است.این کتاب به لاتنینی ترجمه شده ودر طول دوران "قرون وسطی "تنها کتابی بوده که محققین این رشته به آن مراجعه می کرده اند. این کتاب در اصل ۷جلد است وی اولین کسی بود که قسمتهای مختلف چشم را به عربی نامگذاری کرد وهمین اسامی به زبانهای دیگر راه یافت وتا امروزه از همین اسامی استفاده میشود اسامی از قبیل شبکیه وزجاجیه وقرنیه وعنبیه و…
ودر مورد وظایف وشیوه ی عمل آنها وچگونگی حرکت شعاع نور از جسم مریی به چشمها وسپس قرارگرفتن این تصاویر بر روی "شبکیه "دردو مکان شبیه به هم در چشمها و…به تفصیل سخن گفته است. ۲ـقطب نمای مغناطیسی: تاریخ به ثبت رسانده است که مسلمانان اولین کسانی بودند که برای یافتن جهات از سوزن مغناطیسی استفاده کردند. "سیدیو"و"سارتون"که از مستشرقین ودانشمندان بزرگ غربی هستند تاکید کرده اند که "مسلمانان بودند که اولین بار از سوزن مغناطیسی یا قطب نما استفاده کردند واروپا این وسیله را از مسلمانان گرفتند.
 3پاندول: مسلمانان آن را جنبانک میگفتند وسازنده آن"ابن یونس مصری"متوفی ۳۹۹هجری ، ۱۰۰۹میلادی است .مسلمانان جنبانک را برای محاسبه لحظات کوتاه زمانی به هنگام رصد ستارگان به کار میبردند بنابراین نسبت دادن اختراع پاندول به دانشمند ایتالیایی "گالیله"درسال۱۶۴۲میلادی در حقیقت نادیده گرفتن حق مسلمانان است چرا که مسلمانان ۶۰۰سال پیش از گالیله آن را به کار بردند .همچنین "اسمیت "نیز در کتاب "تاریخ ریاضیات"اشاره کرده که "ابن یونس"پیش از گالیله پاندول را اختراع کرده است. دکتر سعید عاشور در کتاب "المدنیه الاسلامیه" مینویسد :مسلمین در علم فیزیک نظریات وآرا بسیاری ابراز کرده اند واز آن جمله نظریه ی جاذبه ی که "نیوتون"بیان داشته در واقع ریشه ی اسلامی دارد وعلاوه برآن مسلمین در مورد مغناطیس ،عدسی ها، وتصاویر انها، صداها و…بحث وتحقیقات جامعی داشته اند. "سیدیو"در کتاب تاریخ عرب میگوید: "مسلمانان در علم مکانیک راه درازی راپیمودند وهنگامیکه که "هارون الرشید"ساعت رقاصک داری برای "شارلمانی "فرستاد درباریان از دیدن آن بسیار متعجب شدند ونتوانستند اجزاوشیوه ی کار انها را بشناسند ."
اما در علم شیمی نیز مسلمانان ارباب علم وتحقیق بودند و علمای اسلامی در پیشرفت علم شیمی سهم ونقش بسزایی داشتند. "قدری طوقان "در کتاب "علوم نزد اعراب"مینویسد: مسلمانان به واسطه ی آشنایی با مواد شیمیایی به بسیاری از صنایع دست یافتند مانند صنعت رنگ ،ترکیبات عطرها ومعدن شناسی…" "گوستاولوبون "در "تمدن عرب "میگوید: "اگر برخی ترکیبات باروت ـنیترات پتاسیم ـراچینی ها ساختند وبه کار برده اند ،اما این مسلمین بودند که نمک باروت را به عنوان ماده ای منفجره اختراع کردند که میتوانست گلوله های توپ پرتاب کند ،بعد انگلیسی ها این مطلب را از آنها گرفتند وپس از ان به بقیه ی اروپا رسید "
 وهمچنین" محمد کرد علی "در کتاب "اسلام وتمدن عربی"مینویسد: "رازی"و"ابن جابر"نخستین کسانی بودند که اساس شیمی جدید را پایه ریزی کرده اند ونیز مسلمین بودند که تقطیر ،تصعید،تجمید،وتحلیل راشناختند وعامل مستی در مسکرات ومایه ی پنیر را کشف کردند" در پایان به این نتیجه میرسیم تمدن اسلام باعث ترویج علوم مختلف در تمامی زمینه ها شده است وبه قول "برنارد شاو"فیلسوف انگلیسی گفته است :"بشریت باید از "دین محمد "بسیار سپاسگزار باشد زیرا دینی است که قدرت درک شرایط وتوانایی تسلط بر دورهای مختلف زندگی را دارد ودینی است که مهد علم وتمدن وپیشرفت است"مطلب را با سخنان پروفسور"ایزاکو انساباتو"به پایان میرسانیم که میگوید: "شریعت وقوانین اسلامی ،در بسیاری از مباحث وتعالیمش بر قوانین اروپایی وبشری برتری وتفوق دارد واز این مهمتر ،شریعتی است که پایدارترین وریشه دارترین قوانین را برای آسایش جهانیان به ارمغان اورده است".
اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم"