تا حالا دست شیطان رو از پشت بستید؟

نویسنده : مبین نادری 

تا حالا شده نماز صبحتون قضا بشه؟ یا قضا نشه ولی اونقدر با فاصله از اذان بخونید که از نمازتون راضی نباشید؟

کلا وقتی یکی از نمازهاتون قضا بشه، چه صبح و چه غیرصبح چه احساسی بهتون دست میده؟ قطعا خوشحال نیستید…؟!

قضاشدن نماز یک امر نامطلوب و ناپسند اما طبیعی است. بخصوص در جمع (اکثریت قریب به اتفاق) دانشجویان و خوابگاهیان حال حاضر دانشگاه‌های ایران، قباحت و ناصواب بودن قضاشدن نماز صبح، کم‌رنگ شده و یا حتی از بین رفته است. شب‌ها دیر خوابیدن و ظهرها بیدار شدن، بازه زمانی بین این دو را غیرقابل تعریف و قضاشدن و کلا از دست دادن نماز صبح را یک امر طبیعی کرده‌است.

آنچه توصیف شد فضای عموم خوابگاهها و احوال عموم دانشجویان است، اما دوستان ایمانی باید با تشکیل جمع‌ها و اتاق‌های ایمانی خود را از این فضا ایزوله کنند. برای دوستان ایمانی، بحث قضاشدن نماز و به تأخیر انداختن آن (بخصوص نماز صبح) باید در حوزه « به ندرت‌ها » و « گاهی اوقات‌ها » باشد. در اینجا بحث بر سر این است که آیا به همین به ندرت قضاشدن‌ها و گاهی اوقات به تأخیر انداختن‌ها هم باید رضایت بدهیم؟ و یقین بدانیم که همین کافی است؟ و با مقایسه‌های نادرست با اصحاب کسالت و خمودی، خود را از بهترشدن بازداریم؟ قطعا جواب آن منفی است و دلیل آن این اصل طبیعی تزکیه و تربیت است که: «عدم تلاش برای بهترشدن، زمینه‌ساز حرکت به سوی بدتر شدن است.»

اما راه‌حل چیست؟ و چگونه باید سپرها را در مقابل سپاه شیطان محکم گرفت و صبح‌ها را با پیروزی شروع کرد نه شکست؟  قطعا راه‌حل‌های پیش‌گیرانه و پس‌گیرانه را می‌توان در روش تربیت قرآنی و سیره نبوی پیدا کرد. اولین تلاشی که در این زمینه باید انجام داد، خوب فهمیدن بحث نماز و زمان‌های آن بخصوص نماز صبح از لحاظ فقهی است؛ چراکه بسیاری از نمازهای فوت شده به خاطر سستی های نشأت گرفته از عدم آگاهی از قواعد موجود در این زمینه است. کتاب‌های مرتبط در این زمینه زیاد و به لطف اینترنت دردسترس است. از جمله این کتاب‌ها «فقه آسان» نوشته احمد عیسی عاشور، «فقه السنه» اثر سید سابق، «باقیات الصالحات» اثر ماموستا محمد ربیعی، «فتح القریب» اثر قاضی ابوشجاع و فقه المنهجی اثر مصطفی الخن و سایرین، می‌باشد.

اما چیزی که در این‌جا مطرح می‌شود و می‌توان به آن، عنوان « از پشت بستن دست شیطان » در رابطه با نماز صبح را داد، یک راه حل پس‌گیرانه است. تصور کنید که نماز صبحتان قضا شده و یا به تأخیر افتاده به اندازه‌ای که رضایت تام از نماز صبح آن روز را نداریم. طبیعتا چون ابتدای هر روزمان با نماز صبح شروع می‌شود، اگر شروع خوبی باشد در کل روز تأثیرگذار بوده و آن را بهتر می‌کند و اگر شروع بدی باشد، همین‌طور تأثیر بد خود را تا آخر روز می‌گذارد حتی اگر ما آن را احساس نکنیم و یا فراموش کرده‌باشیم که آن روز را خوب شروع نکرده‌ایم. در مقابل این شروع بد و با آگاهی بر تأثیرگذاری آن بر کل روز باید متقابلا کارهایی را انجام بدهیم تا آثار بد را خنثی بکنیم. در این زمینه این آیات قرآن و حدیث پیامبر(ص) جای تأمل بیشتر دارد:

«وَالَّذِینَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَهَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلاَنِیَهً وَیَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَهِ السَّیِّئَهَأُوْلَئِکَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ(رعد/۲۲)

‏و کسانی که ( در برابر مشکلات زندگی و اذیّت و آزار دیگران ) به خاطر پروردگارشان شکیبائی می‌ورزند ، و نماز را چنان که باید می‌خوانند ، و از چیزهائی که بدیشان داده‌ایم ، به گونه پنهان و آشکار می‌بخشند و خرج می‌کنند ، و با انجام نیکیها بدیها را از میان برمی‌دارند . آنان ( با انجام چنین کارهای پسندیده‌ای ) عاقبت نیک دنیا ( که بهشت است ) از آن ایشان است .»‏

«وَأَقِمِ الصَّلاَهَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِّنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ ذَلِکَ ذِکْرَى لِلذَّاکِرِینَ(هود/۱۱۴)

‏در دو طرف روز ( که وقت نماز صبح و عصر است ) و در اوائل شب ( که وقت نماز مغرب و عشاء است ) چنان که باید نماز را به جای آورید . بیگمان نیکیها ( و از جمله نمازهای پنجگانه ) بدیها را از میان می‌برد . بیگمان در این ( سفارشها و قانونهای آسمانی ) اندرز و ارشاد کسانی است که پند می‌پذیرند و خدای را یاد می‌کنند و به یاد می‌دارند .»

«…وَأَتْبِعِ السَّیِّئَهَ الْحَسَنَهَ تَمْحُهَا…(رواه الترمذی/حدیث حسن یا حسن صحیح)     

بعد از بدى، خوبى کن تا خوبیها بدیها را محو و نابود کند.»

یک نوع جبران ساده این است که بر چهار نماز باقیمانده از نمازهای فرض آن روز بسیار حساس باشیم که اول وقت بوده و حتی کیفیت آنها بیشتر از سطح کلی کیفیت نمازهایمان باشد. در باب کمیت هم هرچقدر از نمازهای سنت که برایمان مقدور است با اشتیاق فراوان و با این دید که جبران نماز صبح این را نیز می‌طلبد، ادا کنیم. در انتهای شب نیز یادمان باشد که یک روز قضا شدن و به تأخیر انداختن به دو روز تبدیل نشود و به قصد ادای هرچه بهتر نماز صبح روز بعد، آن روز را به پایان برسانیم. به این شکل ما توانسته‌ایم برای از بین بردن یک خطا و اشتباه، چندین عمل خوب و حسنه (شامل نمازهای واجب با کیفیت، نمازهای سنت بیشتر و بهتر و یک نیت خیر در انتهای روز) انجام دهیم. در واقع سیئه را با حسنات جبران کرده‌ایم و دست شیطان را از پشت بسته‌ایم. ان شاء الله…

‏«أَقِمِ الصَّلاَهَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّیْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً ‏(إسراء/۷۸)

‏نماز را چنان که باید بخوان به هنگام زوال آفتاب ( از نصف‌النهار ، که آغاز نماز ظهر است و امتداد آن وقت نماز عصر را نیز دربر می‌گیرد ) تا تاریکی شب ( که آغاز نماز مغرب است و امتداد آن وقت نماز عشاء را نیز در برگرفته و با طلوع فجر پایان می‌پذیرد ) ، و نماز صبح را ( در فاصله طلوع فجر تا طلوع آفتاب ) بخوان . بی‌گمان نماز صبح ( توسّط فرشتگان شب و فرشتگان روز ) بازدید می‌گردد .»‏

——————————————————————————-

منابع:

۱)   تفسیر ابن کثیر

۲)   تفسیر فی ظلال

۳)   تفسیر نور

۴)   اربعین نووی

۵)   فقه آسان