سوء هاضمه

گردآورنده:یسری کریمی

سوء هاضمه به ناراحتی در قسمت شکم گفته می شود. سوء هاضمه یک بیماری نیست و علائم اصلی آن شامل درد شکم و احساس سیری زودرس هنگام غذا خوردن است

از نظر پزشکی سوء هاضمه به احساس ناراحتی مبهم در ناحیه شکم یا قفسه سینه گفته می‌شود که طی آن معده، مری و روده کوچک فرد مبتلا درگیر می‌شود.

سوء هاضمه یک درد گوارشی بدون زخم است و با علائمی چون احساس درد و سیری زودرس هنگام خوردن، سوزش شکم، نفخ، احساس گاز زیاد در شکم، تهوع، استفراغ خونی و ترش کردن غذا همراه است.

هر چند که سوء هاضمه مشکلی شایع است، ولی ممکن است از فردی به فرد دیگر فرق کند. علائم سوء هاضمه ممکن است هر روز و یا فقط گاهی اوقات بروز کنند.

سوء هاضمه می تواند علامت یک بیماری گوارشی باشد. اگر سوء هاضمه در اثر یک بیماری دیگر رخ نداده باشد، می تواند با تغییر شیوه زندگی و مصرف دارو از بین برود.

علائم سوء هاضمه

۱.سیری زودرس هنگام غذا خوردن: موقعی که خوردن غذا را شروع می کنید، با اینکه هنوز خیلی غذا نخورده اید، احساس سیری می کنید و دیگر نمی توانید غذا بخورید.

۲ .احساس پری شکم آزاردهنده بعد از خوردن غذا: احساس سیری بیش از حد معمول طول می کشد.

۳ .احساس ناراحتی در شکم: درد خفیف تا شدیدی را بین جناغ سینه تا ناف خود احساس می کنید.

۴ .احساس سوزش شکم: گرمای ناخوشایند یا سوزش را بین جناغ سینه تا ناف خود حس می کنید.

۵ .نفخ شکم: احساس نفخو سفتی در شکم خود دارید.

۶.حالت تهوع

۷.استفراغ و آروغکمتر دیده می شوند.

گاهی اوقات افراد مبتلا به سوء هاضمه، دچار سوزش سر دلمی شوند که دو عارضه جدا از هم هستند.

سوزش سر دل شامل احساس درد و سوزش در قسمت مرکزی قفسه سینه است که در طی و یا بعد از غذا خوردن، به طرف گردن و پشت کشیده می شود.

چه موقع نزد پزشک برویم؟

سوء هاضمه خفیف معمولا جای نگرانی ندارد.

اگر مشکل سوء هاضمه در شما بیش از دو هفته طول کشید، نزد پزشک متخصص گوارش بروید.

اگر درد شکم شما شدید است و یا همراه با علائم زیر است، فوراً به پزشک مراجعه کنید:

– کاهش وزن غیرعمدی و یا کاهش اشتها

– استفراغ مکرر و یا استفراغ خونی

– مدفوع سیاه و تیره

– قورت دادن غذا به سختیکه هر روز بدتر می شود

– احساس ضعف و خستگیکه ممکن است از علائم کم خونی باشد

اگر علائم زیر را داشتید، باید فوراً تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرید:

کوتاهی تنفس (نفس نفس زدن)، عرق کردن یا درد قفسه سینه که به سمت فک و گردن و بازوها می رود

علل سوء هاضمه

سوء هاضمه علل زیادی دارد.

سوء هاضمه اغلب در اثر شیوه نادرست زندگی بروز می کند و می تواند با خوردن غذا، نوشیدن مایعات یا مصرف داروها شروع شود.

علل شایع سوء هاضمه عبارتند از:

– پرخوری و یا تند خوردن غذا

– مصرف غذاهای چرب، روغنی و پر ادویه

– نوشیدن زیاد قهوه، چای و نوشابه های گازدار و نوشیدنی کاکائویی

– نوشیدن الکل

– کشیدن سیگار

– اضطراب و نگرانی

– برخی آنتی بیوتیکها، داروهای مسکنو قرص آهن

گاهی اوقات سوء هاضمه در اثر یک بیماری گوارشی بروز می کند، مانند:

– گاستریتیا التهاب معده

– (زخم پپتیک(زخم معده و دوازدهه

– بیماری سلیاک

– سنگ کیسه صفرا

– یبوست

– (التهاب لوزالمعده(پانکراتیت

– سرطان معده

– انسداد روده ای

– کاهش جریان خون در روده ها (کم خونی روده ای)

اگر سوء هاضمه علت مشخص نداشته باشد، به نام سوء هاضمه عملکردی یا درد معدهبدون زخم خوانده می شود.

عوارض سوء هاضمه

اگرچه سوء هاضمه معمولا عارضه خطرناکی ایجاد نمی کند، اما باعث احساس ناراحتی و کم خوردن غذا می شود و کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار می دهد.

زمانی که سوء هاضمه در اثر یک بیماری دیگر رخ داده باشد، آن بیماری نیز عوارض خاص خودش را خواهد داشت.

– درد قفسه سینههنگام تقلا یا هنگام فشار آن

تشخیص سوء هاضمه

پزشک ابتدا درباره وضعیت سلامتی شما سوال می کند و شما را به طور کامل از نظر بدنی معاینه می کند.

اگر سوءهاضمه شما خفیف باشد و علائمی مانند کاهش وزن و استفراغ مکرر را در شما ایجاد نکند، این ارزیابی ها (یعنی وضعیت سلامتی و معاینه بدنی) کافی است.

اما اگر سوء هاضمه به طور ناگهانی در شما بروز کند و شما را دچار علائم شدید نماید و یا بیشتر از ۵۰ سال سن داشته باشید، پزشک آزمایشات زیر را برای شما تجویز می کند:

۱.تست های آزمایشگاهی برای بررسی مشکلات غده تیروئیدو سایر اختلالات متابولیکی

۲. آزمایش تنفسی و مدفوع برای بررسی وجود هلیکوباکترپیلوریکه باعث زخم معدهو سوء هاضمه می شود. از آنجا که بررسی ها نشان داده که درمان و دفع این باکتری، فواید کمی دارد، لذا تأثیر آن هنوز مشخص نیست.

۳.آندوسکوپیبرای بررسی مشکلات مجرای گوارشی. ممکن است در طی آندوسکوپی، نمونه ای از بافت مورد نظر برای آزمایش برداشته شود (بیوپسی).

۴.آزمایشات تصوبربرداری مثل اشعه ایکس یا سی تی اسکنبرای بررسی انسداد روده ای

اگر این آزمایشات، علت خاصی را نشان ندادند، پزشک مشکل را سوءهاضمه عملکردی تشخیص می دهد

درمان سوء هاضمه و داروها

تغییر روش زندگی می تواند سوء هاضمه را کم کند، مثل:

– پرهیز از مصرف غذاهای مولد سوء هاضمه

– مصرف ۵ تا ۶ وعده غذایی کوچک در روز به جای ۳ وعده غذایی بزرگ (پر حجم)

– عدم نوشیدن الکل

– کاهش مصرف قهوهو چای

– عدم مصرف برخی داروهای مسکنمثل آسپیرین، بروفن و ناپروکسن

– عدم مصرف داروهای شروع کننده سوء هاضمه و مصرف داروهای دیگری به جای آنها (با تجویز پزشک)

– کنترل استرس و عصبانیت

اگر علی رغم رعایت توصیه های بالا، سوء هاضمه شما همچنان ادامه داشت، باید با مراجعه به پزشک و تحت نظر ایشان، دارو مصرف کنید. مثل:

داروهای آنتی اسید، اولین انتخاب دارویی هستند.

داروهای بازدارنده پمپ پروتون که اسید معده را کم می کنند. همچنین در مواردی که همراه با سوءهاضمه، دچار سوزش سر دلشوید، این داروها تجویز می شوند.

آنتاگونیست گیرندهH2 که اسید معده را کم می کند.

پروکینتیک ها: در صورتی که محتویات معده به کندی تخلیه شوند، این داروها مفیدند.

آنتی بیوتیکها: در صورتی که هلیکو باکتر پیلوری باعث سوء هاضمه شود، این داروها مفیدند.

داروهای ضد افسردگیو ضد عصبانیت: این داروها با کاهش احساس درد، ناراحتی ناشی از سوء هاضمه را کم می کنند.

درمان خانگی سوءهاضمه

سوء هاضمه خفیف اغلب با تغییرات روش زندگی بهبود می یابد، مثل:

خوردن وعده های غذایی کوچک، ولی با تعداد بیشتر: غذا را به آرامی و به طور کامل بجوید.

خودداری از مواد شروع کننده سوء هاضمه: غذاهای چرب و پر ادویه، غذاهای فرآیند شده، نوشابه های گازدار، قهوه، الکل و سیگارمی توانند باعث سوءهاضمه شوند.

حفظ وزن سالم بدن: وزن اضافی باعث وارد آمدن فشار روی شکم، هل دادن معده به داخل و برگشت اسید معده به سمت مری شود.

ورزش منظم: ورزش از چاقی جلوگیری می کند و به هضم بهتر غذاها کمک می نماید.

کنترل استرس: موقع غذاخوردن، فضایی آرام ایجاد کنید (یعنی از صحبت و مشاجره دوری کنید). از روش های آرام سازی مثل تنفس عمیق و یوگا استفاده کنید. به مقدار کافی بخوابید. وقتی برای استراحت و تفریح صرف کنید و کارهای مفرح و لذت بخش انجام دهید.

تغییر داروهای مصرفی: تحت نظر پزشک، داروهای مسکن و یا داروهایی که باعث سوزش و زخم معده می شوند را دیگر مصرف نکنید. اگر چنین کاری امکانپذیر نیست، این داروها را همراه با غذا مصرف کنید.

طب مکمل و جایگزین برای سوء هاضمه

برخی روش های طب مکمل می توانند سوء هاضمه را کاهش دهند، هر چند که هیچ کدام از این روش ها به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته اند، یعنی کاملاً اثبات نشده اند. این درمان ها عبارتند از:

– دم کرده گیاهی با نعنا

عصاره برگ کنگر فرنگی که به صورت مکمل موجود است. این عصاره گیاهی باعث افزایش جریان صفرا از کبد برای بهبود عمل هضم غذاها می شود. برخی افراد با مصرف این عصاره، دچار نفخ شکم یا حساسیت می شوند.

درمان روانشناسی: شامل تغییر رفتار، روش های آرام سازی، رفتاردرمانی شناختی و هیپنوتیسم درمانی.

طب سوزنی: توسط مسدود کردن مسیر اعصابی که احساس درد را به مغز منتقل می کنند، عمل می کند.

هشدار

همیشه به یاد داشته باشید قبل از مصرف هر نوع مکملی، با پزشک خود مشورت کنید تا مقدار مناسبی از مکمل را مصرف کنید و همچنین مصرف این مکمل با داروهای مصرفی شما تداخل نداشته باشد.