د. رمضان فوزی بدینی / ترجمه: حمید محمودپور – مهاباد /// دعوتگر پیوسته به منبعی نیاز دارد که از آن برای توشه ی روحی و فکری و عملی کمک بگیرد؛زیرا حال و وضعیت دعوتگر مانند چراغ روغنی است که فتیله ی آن برای ادامه ی پرتوافکنی از روغن استفاده می کند، بدون آن که روغن موجود آتش بگیرد و هر وقت روغن کم یا تمام شود، فتیله خواهد سوخت.
همچنین دعوتگری که به مردم نور می بخشد و دستشان را می گیرد تا از تاریکی های نادانی و گناه به سوی نور ایمان و بندگی بکشاند؛ برای انجام وظیفه ی خود،سرمایه ی ایمانی و فرهنگی و تجربی خویش را به کار می گیرد و به هر اندازه بر تقویت و احیای منابع سرمایه ها و دستاوردهایش حریص باشد، دعوتش درخشان تر و پرشورتر و پویاترو تازه تر خواهد شد و تاثیر چنین دعوتی در مردم منعکس می گردد.
به همین دلیل لازم است که دعوتگرنسبت به کسب توشه ی ایمانی و روحی خود، مانند شب زنده داری و تلاوت قرآن و ذکر و توشه ی فرهنگی و فکری و تقویت و نوکردن مهارت های عملی اش که او را با مردم در سازندگی و فعالیت پایدار می سازد، مشتاق باشد.
پیامبر (ص) بهترین سرمشق دعوتگری
سیره ی پیامبر (ص) بهترین توشه برای دعوتگر در زندگی است؛ چون پیامبر (ص) سرور دعوتگران و بهترین پیام رسان پروردگارش می باشد و زندگی و حیاتش (ص) پر از درس ها و پند و عبرت هایی است که شایسته نیست دعوتگر از آن بی خبر باشد.
توشه هایی که دعوتگر می تواند از سیره ی نبوی استخراج نماید عبارتند از :
- اهمیت دادن به توشه ی ایمانی و پرهیزگاری: خداوند متعال پیامبر (ص) را پیش از نزول وحی از راه خلوت گزینی در غار حراء و پارسایی کردنش برای پروردگار، از جهت روحی و معنوی به صورت خاصی آماده کرد و پس از نزول وحی وی را از ارشاد و جهت دهی برخوردار نمود: {یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ * قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلِیلاً * نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً * أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً * إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلا ثَقِیلاً * إِنَّ نَاشِئَهَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطئًا وَأَقْوَمُ قِیلاً * إِنَّ لَکَ فِی النَّهَارِ سَبْحًا طَوِیلاً * وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلاً} (المزمل: ۱-۸)؛ « ای جامه به خود پیچیده!، شب جز اندکی ( از آن ) بیدار بمان. نیمی از شب، یا کمی از نیمه ی پگاه ( تا به یک سوم شب می رسد.)یا بر نیمه ی آن بیفزا( تا به دو سوم شب می رسد.) و قرآن را همراه با دقت و تامل و شمرده و روشن بخوان. ما سخن سنگینی را بر تو نازل خواهیم کرد. عبادت شب مؤثرتر و ماندگارتر و اقوال ( آن ) درست تر و پابرجاتر است.تو در روز تلاش فراوان و طولانی داری. نام پروردگارت را ببر و از همه چیز ببُرو به او بپیوند.»
خداوند در این آیات، امر به قیام شب و تلاوت قرآن و ذکر و بریدن از غیر خدا را باهم برایش جمع کرده است. پیامبر (ص) چنان در شب برای عبادت بیدار می ماند که پاهایش ترک برمی داشت؛ طوری که ام المؤمنین عائشه (رض) دلش به حال او می سوخت و می گفت: ای رسول خدا (ص) چرا چنین می کنی؟ در حالی که خداوند گناهان گذشته و آینده ی تو را بخشیده است؟! پیامبر (ص) در پاسخ می فرمود: ای عائشه، آیا من بنده ای شکرگزار نباشم؟ ( امام مسلم آن را روایت کرده است )
پس برادر دعوتگرم! خودت را از اذکار و نیایش های ایمانی محروم نساز؛ تا خداوند دل های بندگان را برایت بگشاید؛ چرا که عبادت و اطاعت نوری در قلب و تابشی در چهره و محبتی در دل های مردم دارد، پس دل های مردم را با اطاعت و بندگی و تقرب به خدا بگشا.
- اعتماد و اطمینان به یاری و پیروزی از جانب خدا: یکی از مفاهیم مهمی که دعوتگر از سیره ی پیامبر (ص) بدست می آورد؛ اطمینان به وعده ی خدای متعال برای یاری اولیای خود به شرط فراهم کردن اسباب و وسایل پیروزی و صلاحیت و شایستگی آنان است. پیامبر (ص) بذر امید و اطمینان را در دل های دعوتگران و مبلغان دینی، اینچنین می کارد: “لیبلغن هذا الأمر ما بلغ اللیل والنهار ولا یترک الله بیت مدر ولا وبر إلا أدخله الله هذا الدین بعز عزیز أو بذل ذلیل عزاً یعز الله به الإسلام وذلاً یذل الله به الکفر” (به روایت از امام أحمد).« خداوند به مانند آمدن و به انجام رسیدن شب و روز، حتماً این رسالت و پیام و آیین را به مقصد خواهد رساند و خانه ی هیچ چادرنشین و آبادی نشینی را رها نخواهد کرد مگر این که این دین را با سربلند کردن عزتمند یا با خوار نمودن افراد پست وارد آن خانه ها می کند و به وسیله ی آن اسلام را عزیز و کفر را خوار و ذلیل خواهد نمود.»
برادرم! ناامید مباش و اگر از سوی مردم مانعی یا رویگردانی دیدی از بی حاصل دانستن دعوت یا سستی در آن بپرهیز؛ زیرا تو با به کارگیری اسباب و توانایی و کوشش در تبلیغ، از خدا اطاعت می کنی و پاداش و هدایت بندگان به دست او است و خدای متعال یاری دهنده ی دین و به انجام رساننده ی دعوتش است.
- درک و شناخت صحیح طبیعت راه دعوت: دعوتگر به واسطه ی مطالعه ی سیره ی پاک و عطرآگین پیامبر (ص) و رنج و محنتی را که از قومش دیده است، از صحت و درستی راهی که دعوتگر در آن حرکت می کند، اطمینان می یابد و می فهمد که او راه پیامبران از جمله سرور مخلوقات (ص) را می پیماید که پروردگارش به روشنی طبیعت این راه را به او خبر داده است: {وَلَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِکَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا کُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِ اللهِ وَلَقَدْ جَاءَکَ مِن نَّبَأِ الْمُرْسَلِینَ * وَإِن کَانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِن اسْتَطَعْتَ أَن تَبْتَغِیَ نَفَقًا فِی الأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِی السَّمَاءِ فَتَأْتِیَهُمْ بِآیَهٍ وَلَوْ شَاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِینَ} (الأنعام: ۳۴، ۳۵).
«پیغمبران فراوانی پیش از تو تکذیب شده اند و در برابر تکذیب ها شکیبایی کرده اند و اذیت و آزار شده اند تا یاری ما ایشان را دریافته است و هیچ چیز نمی تواند سخنان خدا را دگرگون سازد. به تو اخبار و سرگذشت پیامبران رسیده است.
اگر رویگردانی ایشان از تو برای تو سخت و سنگین است . چنانکه می توانی نقبی در زمین بزنی و یا نردبانی به سوی آسمان بگذاری و دلیلی برای ایشان بیاوری، ولی اگر خدا بخواهد آنان را بر هدایت جمع خواهد کرد؛ پس از زمره ی کسانی مباش که نمی دانند.»
- بدست آوردن روش ها و اسلوب های دعوت پیامبر (ص): بی شک سیره ی پیامبر (ص) پر از اسلوب های مبتکرانه و برجسته و ممتاز در تبلیغ است که تاثیر گسترده و فراگیری در جذب مردم به دین خدای متعال دارد. یکی از آن ها، روش و سبک گفتگو و بحث عقلی و منطقی است که پیامبر (ص) با جوانی دنبال کرد که پیش وی آمد تا از او اجازه ی زنا بگیرد و یا اسلوب طرح سؤال برای آماده ساختن ذهن در حدیث « طرح سوال در مورد مفلس یا تهیدست » است. پیامبر(ص) ابتدا از یارانش پرسید: « آیا می دانید مفلس کیست؟ »اسلوب موعظه ای که به وسیله ی آن از چشم ها اشک جاری می شد و دل ها به هراس می افتاد و یا سایر وسایل و اسلوب های نبوی دیگر در دعوت به سوی خدا ی متعال که دعوتگر می تواند آن را کسب نماید و از بررسی و تحقیق در سیره ی عطرآگینش و سنت پاکش از آن ها بهره ببرد.
- آموزش و کسب علم و فقه اولویت های تبلیغی و مراعات حال دعوت شوندگان: ثبت و مراعات میزان اولویت ها، یکی از امور مهم برای دعوتگر است. طوری که آنچه حقش به تاخیر افتادن است، مقدم نشود وکارهایی که لازم است مقدم شود به تاخیر نیافتد.به عنوان مثال به نوافل اهمیت دهد و در انجام واجبات سهل انگاری نماید یا به مستحبات و امور مباح به خساب نوافل اهمیت دهد یا در نهی از مکروهات سخت گیری کند، در حالی که دیگران از انجام محرمات خودداری نمی کنند.
سیره ی پیامبر(ص) پر از رخدادهایی است که اهمیت دادن ومراعات فقه اولویت ها را از سوی ایشان نشان می دهد.یکی از این موارد، فرمایش پیامبر به معاذ (رض) هنگام فرستادنش به سوی مردم یمن است؛ وقتی که به او فرمود: « شما پیش قومی می روی که اهل کتاب هستند. زمانی که به طرف آنها رفتی، آنان را دعوت کن که شهادت دهند که هیچ معبودی جز الله نیست و محمد (ص) فرستاده ی خدا است. هرگاه آنها دعوت تو را پذیرفتند، به آنها خبر بده که خدا در شبانه روز پنج نماز را بر آنها واجب گردانیده است و هرگاه چنین کردند به آنان خبر بده که خدا زکات را بر ثروتمندان آنها واجب کرده و از آنان گرفته می شود و به نیازمندانشان بازگردانیده می شود. هرگاه آنها از این فرمان هم اطاعت کردند، زکات را از آنها بگیر و از اموال و دارایی با ارزش آنها پرهیز کن. ( به روایت از ابن عباس)
این حدیث، نمونه ی روشنی از تنظیم اولویت ها یی است که پیامبر (ص) پیش از فرستادن معاذ به یمن برای دعوت و تبلیغ، خواست بر آن تاکید کند.
- سیره ی پیامبر (ص) توشه ای مفید و شناخته شده در دعوت: همان گونه که سیره ی نبوی نمایانگر توشه ای ایمانی و عملی و روحی و روانی برای دعوتگر است، همچنین سیره با تمام حوادث و رفتارها و راه و رسم های زندگی و درس ها و پندهایی که در بر دارد، توشه ای مفید و به رسمیت شناخته شده است که در خطبه ها و درس ها و درآغاز سیره و احادیث و به یاری طلبیدن و دنبال کردن برخی از رویدادهایش برای رساندن مفاهیم و ارزش ها و آداب به فراگیران سیره از آن استفاده می کنند؛ خواه از راه سخنرانی و درس های عمومی در دعوت جمعی باشد یا از راه ارتباط مستقیم در دعوت فردی.
آری برادر دعوتگرم! آن گونه از دعای قرآنیت محافظت می کنی، خودت را از اذکار سیره ی مطهرنبوی به هنگام مطالعه وبررسی و یا برای همزیستی و تفکر در احوال پیامبر(ص) محروم نساز. احوال انبیا و پیامبران گذشته ( بهترین درودها و کامل ترین سلام ها بر آنان باد) نیز چنین بوده است. آن چنان که در قرآن کریم نازل شده است و برای پژوهش کننده در احادیث صحیح هم ثابت می شود که پیامبر (ص) نیز در سنت مطهرش از آن خبر داده است.
ثبت دیدگاه