مرجان سلیمانیان /// پروتئینها مواد آلی بزرگ و یکی از انواع درشت‌مولکول‌های زیستی هستند که از زیرواحدهایی به نام اسید آمینه ساخته شده‌اند. پروتئینها مانند زنجیری از یک کلاف سه‌بعدی بسپارهایی هستند که از ترکیب اسیدهای آمینه حاصل می‌شوند.
پروتئین‌های ساختمانی
سلول‌های موجودات پرسلولی توسط انواعی از ملکول‌های پروتئینی و غیرپروتئینی به یکدیگر چسبیده باقی می‌مانند. این اتصال‌های گوناگون است که سلول‌های یک بافت را در کنار هم و بافت‌های مجاور را در کنار هم نگه‌می‌دارد. این پروتئینها در سازمان بندی سلول نقش دارند مثل: اکتین و میوزین
پروتئین های چند چسبنده پروتئین هایی هستند که باعث اتصال و برقراری ارتباط متقابل بین اجزای بستره بیرون سلولی و نیز گیرنده های چسبندگی سطح سلولی می شوند. در این قسمت، پروتئین فیبرونکتین را به عنوان یک نمونه از این پروتئین ها معرفی می کنیم.
فیبرونکتین
یکی از گلیکو پروتئین‌های با وزن مولکولی بالای ماتریکس برون‌یاخته‌ای است که به پروتئین های سطح سلولی بنام اینتگرین متصل می‌شوند. فیبرونکتین در پلاسما نیز هست و به نام پروتئین فیبروبلاست نیز شناخته می‌شود. فیبرونکتین از پروتئین‌های موجود در غشای قاعده‌ای می‌باشد. فیبرونکتین پروتئینی است، که با بسیاری از پروتئین‌های بیرون سلولی برهمکنش دارد، برای نمونه فیبرونکتین، به کلاژن متصل می‌گردد. وزن مولکولی فیبرونکتین برابر با ۲۷۱ کیلودالتون است.
فیبرونکتین به عنوان اپسونین نیز عمل می‌کند و تصور می‌شود که باکتری‌ها را می‌پوشاند و بدین وسیله باکتری‌ها به آسانی بدست فاگوسیت‌ها از بدن پاک سازی می‌شوند.
در نتیجه، نقش اصلی فیبرونکتین اتصال سلول ها به بستره دارای کلاژن های تارچه ای می باشد. فیبرونکتین در بافت پیوندی به وفور یافت می شود. در انسان، دست کم ۲۰ فیبرونکتین متفاوت از پیرایش متناوب رونوشت یک ژن حاصل شده و در بافت های مختلف بیان می شوند. دسته ای از فیبرونکتین ها موسوم به فیبرونکتین های محلول یا پلاسمایی در انواع مایعات بافتی از جمله پلاسما و مایع نخاعی و دسته دیگر موسوم به فیبرونکتین های نامحلول یا سلولی به صورت رشته هایی در بافت های پیوندی گوناگون یافت می شوند.
هر پروتئین فیبرونکتین دایمری است که عموما از دو پلی پپتید یکسان تشکیل شده است. هر پلی پپتید به صورت رشته ای به ضخامت ۲ تا ۳ نانومتر تا می خورد و با پیوند دی سولفید به پلی پپتید دیگر متصل است.
شکل ۱: طرحی از ساختار فیبرونکتین (هر یک از پلی پپتیدهای فیبرونکتین از ۶ دومین تشکیل شده است که توالی های تکرار شونده کوچکی دارند. این تکرارها سه نوع عمده دارند. تکرارهای نوع ۸III تا ۱۱ مسئول اتصال به اینتگرین هستند. اتصال به واسطه توالی سه ریشه ای آرژینین- گلایسین- اسپارتیک اسید یا RGD در تکرار نوع III شماره ۱۰ رخ می دهد. فیبرونکتین به فیبرین نیز متصل می شود و بنابراین در انعقاد خون نقش دارد.)
شکل ۲: ارتباط تارهای فیبرونکتین و اسکلت سلولی (اینتگرین ها و پروتئین های مرتبط با آنها می توانند ارتباط این دو شبکه را برقرار کنند.
هر نوع فیبرونکتین مجموعه ای از چند نوع توالی تکراری به نام تکرارهای فیبرونکتین دارد. فیبرونکتین با این تکرارها به انواع پروتئین ها مانند کلاژن و اینتگرین و همچنین به هپاران سولفات متصل می شود. در فرآیند لخته شدن خون، یک فیبرونکتین پلاسمایی می تواند با فیبرونکتین های دیگر و با فیبرین و فیبرینوژن (که در این فرآیند دخالت مستقیم دارند) اتصال برقرار کند.
جهت گیری رشته های فیبرونکتین در بافت ها معمولا با آرایش رشته های اکتین در اسکلت سلولی سلول های بافت مطابقت دارد. (شکل ۲) این نشان دهنده ارتباطی تنگاتنگ بین این دو شبکه مولکولی در بیرون و درون سلول می باشد. اینتگرین ها و پروتئین های مربوط به آنها این دو شبکه را به یکدیگر پیوند می دهند.
ثبت دیدگاه