پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی

سرانجام بعد از گذشت دو دهه، پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی فرا رسید. این کاوشگر ساعاتی پیش آخرین ماموریت خود را تحت عنوان «ماموریت خودکشی» به اجرا درآورد.

ماموریت ۳.۲۶ میلیارد دلاری ناسا سرآخر به پایان خود رسید و این کاوشگر به منظور جلوگیری از نابودی شانس وجود حیات در اقمار زحل، آخرین مانور خود را تحت عنوان ماموریت خودکشی به اجرا درآورد. ماموریت خودکشی فضاپیمای کاسینی در روز جمعه به تاریخ ۲۴ شهریور و در ساعت ۱۵:۰۲ آغاز و این کاوشگر در سیاره زحل به دام مرگ کشیده شد. در حال حاضر آژانس فضایی ناسا در حال بررسی پیشنهادات موجود برای ماموریت‌های آینده است.

پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی با دریافت صداهای ناشی از آسیب دیدن این فضاپیما و ضعیف شدن سیگنال‌ها از فاصله ۱.۵ میلیارد کیلومتری زمین، توسط دانشمندان ناسا تایید شد.

همزمان با پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی ، این کاوشگر آخرین تصاویر خود را در حین نزدیک شدن به قلب سیاره زحل به زمین مخابره کرد. در ساعت ۱۵:۰۱ روز ۲۴ شهریور، فضاپیمای کاسینی که به زحمت آنتن‌های خود را به سمت زمین تنظیم کرده بود، شروع به تجزیه و تحلیل اتمسفر زحل کرد.

با این حال ارتباط این فضاپیما با زمین به سرعت در حال قطع شدن بود؛ چرا که موتورهای راکت این فضاپیما هیچگاه برای انجام چنین شیرجه‌ای با سرعت ۱۲۵۵۲۸ کیلومتر در ساعت طراحی نشده بودند!

کاسینی شروع به فروپاشی کرد و آخرین ارتباط این فضاپیما با زمین در سال ۱۶:۲۵ قطع شد. کلیه سیگنال‌های ارتباطی خاموش و کاوشگر ناسا به مرگ دائمی رفت.

بعید است که شخصی قادر بوده باشد این رویداد غم‌انگیز را از زمین مشاهده کند؛ چرا که حتی با تلسکوپ‌های قدرتمند نیز امکان مشاهده این رویداد فراهم نبود. اما ناسا در این باره می‌گوید که میزان حرارت بدنه فضاپیمای کاسینی تا هزاران درجه افزایش یافت و قطعات آن بعد از فروپاشی، به مانند یک شهاب سنگ کوچک و پلوتونیوم در ابرهای زحل غوطه‌ور شده است.

آخرین سیگنال ارسالی فضاپیمای کاسینی با سرعت نور ارسال و بعد از گذشت ۱ ساعت ۲۳ دقیقه به زمین رسید. تجهیزات غول‌پیکر رادیویی در استرالیا این سیگنال‌ها را دریافت و سپس اطلاعات مربوط به آن را به آزمایشگاه پیشرانه‌ی جت ناسا (قلب ماموریت کاسینی) فرستادند.

برای چند دقیقه، آرامشی غمناک در اتاق کنترل حکم‌فرما بود و تمامی دانشمندانی که در طول این چند دهه برای این ماموریت تلاش می‌کردند، از آخرین داده‌های دریافتی شگفت‌زده شدند.

همزمان با متوقف شدن داده‌های دریافتی، ارل میز (Earl Maize) در حالی که صدایی لرزان داشت، سخنرانی کوتاهی را آغاز کرد:

سیگنال ارتباطی زمین با کاسینی قطع شد و تنها ۴۵ ثانیه تا پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی فاصله داریم. این یک ماموریت حماسی و یک فضاپیمای شگفت‌انگیز بود و همه‌ی شما یک تیم فوق‌العاده هستید. پایان ماموریت

همزمان با پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی ، کارکنان این بخش سرپا ایستاده و ماموریت شگفت‌انگیز کاوشگر کاسینی را تحسین می‌کردند. عده‌ای به نقطه‌ای خیره شده و با همکاران خود دست می‌دادند و همدیگر را در آغوش می‌گرفتند. در پایان هریک از آن‌ها در سکوت خود اشک ریخته و از پایان این ماموریت حماسی به شدت غمگین بودند.

ناسا به طور دقیق نمی‌تواند لحظه دقیق مرگ کاسینی را تایید کند. اما گفته می‌شود این اتفاق تنها چند ثانیه پیش از قطع ارتباط با کاوشگر رخ داده است. با این حال یک چیز روشن است: ماموریت ۳.۲۶ میلیارد دلاری ناسا برای کاوش در زحل به پایان رسید.

ارل میز، کنفرانس مطبوعاتی خود در روز چهارشنبه را با این جملات به پایان رساند:

متشکرم کاسینی، خدا نگهدار!

علت خودکشی کاسینی چه بود؟

کاسینی با ۳ تُن سوخت در مخزن خود کره زمین را ترک کرد. این مقدار سوخت به کاسینی اجازه می‌داد که مدار گردش خود را تنظیم کرده و سپس از یکی از اقمار زحل نیز بازدید کند.

این کاوشگر توانست ۶ قمر دیگر سیاره زحل و سایر اشیای مرموز در حلقه‌‌های این سیاره را کشف کند. همچنین از سایر دستاوردهای این فضاپیما می‌توان به ثبت نمایی خیره‌کننده از قطب شمال زحل، عکس‌برداری از دریاچه‌های هیدروکربنی در قمر تیتان و اکتشاف اقیانوس‌های عظیم آب‌ شور در زیر پوسته قمر انسلادوس اشاره کرد.

در سال ۲۰۱۰ مقدار سوخت باقی‌مانده فضاپیمای کاسینی به اندازه‌ای بود که بتواند سفر خود را به سیارات اورانوس یا نپتون در پیش گرفته و یا اینکه مطالعه بر زحل و اقمار آن را ادامه دهد.

اگر این فضاپیما سفر خود را به سمت یکی از سیاره‌های اورانوس و یا نپتون در پیش می‌گرفت و از مرزهای آنان گذر می‌کرد، میزان سوخت پلوتونیوم ۲۳۸ باقی‌مانده قادر بود انرژی مورد نیاز این فضاپیما را تا چند دهه نیز تامین کند. درست مشابه با فضاپیماهای وویجر ۱ و وویجر ۲ که ۴۰ سال پیش ماموریت خود را آغاز کرده و هم‌اکنون نیز از منظومه شمسی خارج شده‌اند.

اما از آنجا که هنوز سوالات بی‌پاسخ بسیاری در مورد زحل وجود دارد، ناسا تصمیم گرفت که کاسینی را در مدار این سیاره نگه دارد. ماموریت نهایی فضاپیمای کاسینی در زمانی به اجرا درآمد که میزان سوخت باقی‌مانده این فضاپیما به کمتر از ۴۰ کیلوگرم رسیده بود. با توجه به اینکه سوخت این فضاپیما رو به اتمام بود، دانشمندان تصمیم گرفتند که ماموریت خودکشی فضاپیمای کاسینی را به اجرا درآورند؛ چرا که با گذشت زمان، کنترل این کاوشگر دشوار و دشوارتر می‌شد و این احتمال وجود داشت که کاسینی با ورود به اقمار تیتان یا انسلادوس، شانس وجود حیات احتمالی در آنان را از بین ببرد.

جیم گرین (Jim Green)، مدیر دانش سیاره ای در مرکز فرماندهی ناسا در این باره می‌گوید:

به منظور حفاظت از اقمار زحل و تمایل ما برای بازگشت به انسلادوس و تیتان تصمیم بر آن شد که این اقمار را از فرود آمدن احتمالی کاسینی محافظت کرده و از ورود این فضاپیما بر سطح این اقمار جلوگیری کنیم.

فضاپیمای کاسینی در سال ۲۰۰۵ موفق شد از فوران‌های آبی مربوط به اقیانوس‌های زیرسطحی انسلادوس عکس‌برداری کند. این اکتشاف به خودی خود بسیار شگفت‌انگیز بود، اما علاوه بر آن کاسینی توانست مزه‌ی این فوران‌های آبی را نیز چشیده و وجود اقیانوس‌های آب شور در زیر پوسته این قمر را تایید کند. همچنین یافته‌های کاسینی نشان می‌دهند که احتمالا قمر تیتان نیز محیط مناسبی برای پرورش حیات دارد.

لیندا اسپیلکر (Linda Spilker) از دانشمندان پروژه ماموریت کاسینی می‌گوید:

اکتشاف این اقیانوس‌های زیرسطحی در مسافتی ۱۰ برابر نسبت به فاصله زمین تا خورشید، به ما نشان داد که جستجوی حیات بیگانه را در کدام قسمت از منظومه شمسی باید دنبال کنیم؛ هم در منظومه شمسی و هم در سیارات فراخورشیدی!

آیا پروژه کاسینی ۲.۰ هم کلید خواهد خورد؟

همانطور که پیش‌تر گفتیم، پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی ساعاتی به رقم خورد و هم‌اکنون که شما این مقاله را می‌خوانید،  فضاپیمای کاسینی در ابرهای زحل غوطه‌ور شده و آژانس فضایی ناسا فضاپیمای دیگری را برای مطالعه زحل، حلقه‌ها و اقمار آن در آنجا ندارد. در زیر، انیمیشنی از این رویداد را به صورت شبیه‌سازی شده مشاهده می‌کنید:

اما ناسا در نظر دارد که با تعبیه باتری‌های هسته‌ای مناسب‌تر فضاپیمای جدیدی را بسازد و آن را باری دیگر وارد این منظومه سیاره‌ای کند.

جیم گرین در کنفرانس مطبوعاتی خود در روز چهارشنبه گفت:

یافته‌های فضاپیمای کاسینی در مورد اقمار تیتان و انسلادوس تحسین‌برانگیز هستند. ما اعلام کردیم که این دو قمر ارزشمند را در برنامه اکتشافات فضایی خود تحت عنوان «مرزهای نو» (New Frontiers) قرار داده‌ایم. این پیشنهادات در حال بررسی و توسعه هستند و ممکن است که برای باری دیگر به این دو قمر بازگردیم.

قمر انسلادوس دارای یک پوسته یخی است که در زیر آن، اقیانوسی از آب‌های گرم و شور جریان دارد. گفته می‌شود که این قمر از شرایط مناسبی برای حیات برخوردار است.

برنامه فضایی «مرزهای نو» ماموریت‌های مهمی از قبیل ماموریت افق‌های نو (New Horizons) جهت اکتشاف در سیاره پلوتو، ماموریت جونو (Juno) جهت اکتشاف در مدار سیاره مشتری و کاوشگر OSIRIS-REx جهت نمونه‌برداری از سیارک بنو (Bennu) در سال ۲۰۱۸ را کلید زده است. در زیر، انیمیشنی از نمای زیبای قمر انسلادوس را مشاهده می‌کنید:

لیندا اسپیلکر با همراهی یکی از متخصصان ماموریت کاسینی با نام مورگان کابل، پیشنهاد جدیدی را آماده و اراده کردند که در صورت تایید، بودجه‌ای ۸۰۰ میلیون دلاری را به خود اختصاص خواهد داد. با اجرایی شدن این پروژه، فضاپیمای دیگری با سوخت خسته‌ای تولید شده و ماموریت جدیدی به سامانه سیاره‌ای زحل آغاز می‌شود. لیندا اسپیلکر در این باره اظهار کرد:

ما یک پیشنهاد جدید را برای بازگشت به زحل و قمر انسلادوس مطرح کرده‌ایم و سعی داریم با استفاده از تجهیزاتی پیشرفته، به سوالات بسیاری در مورد این قمر شگفت‌انگیز پاسخ دهیم. آیا قمر انسلادوس از حیات پشتیبانی می‌کند؟ عنوان این ماموریت «کاشف حیات در انسلادوس» (Enceladus Life Finder) نام نهاده شده است.

در ماه‌های آینده مشخص می‌شود که آیا این پیشنهاد به مرحله بعدی مطالعات راه پیدا می‌کند یا خیر؛ چرا که در حال حاضر ۱۱ پیشنهاد دیگر تحت بررسی هستند که نیمی از آنان بر بازگشت به سیاره زحل تاکید دارند. اسپیلکر در پایان گفت:

مطمئنا اگر ماموریت پیشنهاد من تایید نشود، ماموریت بازگشت به سامانه زحل را مطرح خواهم کرد. زیرا با پایان ماموریت فضاپیمای کاسینی قسمتی از درون، مرا به بازگشت به این سیاره باز می‌خواند.

در آخر توجه شما را به مجموعه‌ای از آخرین تصاویر ارسالی از سوی این فضاپیما دعوت می‌کنیم.