جوایز نوبل ۲۰۱۷

جوایز نوبل ۲۰۱۷ نیز به برندگان اعطا شد. نوبل علمی امسال دارای نکات جالب و غیر منتظره‌ای بود و پنجره ای تازه را رو به بخش‌های ناشناخته جهان هستی باز کرد.

مانند هر سال، در اکتبر امسال نیز جوایز علمی نوبل (Nobel Prize) شامل نوبل فیزیک، نوبل شیمی، نوبل پزشکی و نوبل ادبیات به برندگان اعطا شد. مثل همیشه این جوایز به دانشمندان و افرادی تعلق گرفته که بیشتر عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش در بهبود بخش‌های ناشخاخته و پیچیده دنیا و زندگی انسان در کره زمین کرده‌اند. جوایز نوبل ۲۰۱۷ نکات قابل توجهی با خود به همراه داشت که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

نوبل امسال بیشتر نصیب دانشمندان آمریکایی شد. از ۹ دانشمند برنده نوبل پزشکی، فیزیک و شیمی، ۶ نفر آن‌ها از آمریکا بودند و ۳ نفر دیگر ملیت اروپایی داشتند. به این ترتیب امسال خبری از دانشمندان آسیایی و آفریقایی نبود. البته نوبل ادبیات به یک نویسنده انگلیسی زبان رسید که اصالت آن به ژاپن بازمی‌گردد.

آشنایی با برندگان جوایز نوبل ۲۰۱۷

نوبل پزشکی به تحقیقی ناشناخته رسید

جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۷ به سه دانشمند از آمریکا تعلق گرفت. جفری سی هال (Jeffrey C.Hall)، متولد ۱۹۴۵ در نیویورک و استاد دانشگاه مین، مایکل راسباش (Michael Rosbash)،‌ متولد ۱۹۴۴ در اوکلاهاما سیتی و استاد دانشگاه براندیس و مایکل دبلیو یانگ (Michael W.Young)، متولد ۱۹۴۹ در میامی و استاد دانشگاه راکفلر،‌ سه دانشمند آمریکایی هستند که برای تحقیق درباره ساعت بیولوژیک بدن انسان یا ریتم شبانه روزی بدن موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی شدند.

این سه دانشمند تحقیقاتشان را از سال ۱۹۸۴ میلادی آغاز کردند و به این نتیجه رسیدند که ساعت بیولوژیک بدن یا همان «ریتم شبانه روزی» باعث خوابیدن انسان‌ها در شب و تغییرات مهم در رفتار و بدن انسان می‌شود. این ریتم شبانه روزی در تمامی سلول‌های بدن انسان، گیاهان، حیوانات و قارچ‌ها نیز وجود دارد و حالات روحی، سطح هورمون‌ها، دمای بدن و متابولیسم همگی با توجه به همین ریتم تنظیم می‌شوند. اختلال در ساعت بدن در کوتاه مدت بر روی تشکیل حافظه تاثیر می‌گذارد اما در بلندمدت می‌تواند موجب ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت نوع دوم، سرطان و حمله قلبی شود.

این تحقیق خیلی در دنیای پزشکی شناخته شده نبود و بسیاری از افراد پیش‌بینی می‌کردند ابزار ژنتیک CRISPR یا تحقیقات در مورد ایمون تراپی (استفاده از سیستم دفاعی بدن برای مبارزه با سرطان) به عنوان برنده نوبل پزشکی در میان جوایز نوبل ۲۰۱۷ شناخته شوند.

در هیچ یک از فهرست نامزدهای احتمالی نوبل پزشکی، نام این سه دانشمند آمریکایی و تحقیق آن‌ها دیده نمی‌شد. حتی خود مایکل راسباش نیز انتظار چنین چیزی را نداشت و بعد از تماس تلفنی کمیته نوبل و خبر برنده شدنش گفت حتما شوخی می‌کنید! محققان می‌گویند اطلاع از ساز و کار ساعت بیولوژیک بدن در واقع به مانند کشف جعبه سیاه حیات انسان است.

نوبل فیزیک به تحقیق در مورد نظریه‌ای قدیمی تعلق گرفت

جایزه نوبل فیزیک ۲۰۱۷ نیز به سه دانشمند آمریکایی رسید. راینر ویس (Rainer Weiss)، استاد دانشگاه MIT، کیپ اس تورن (Kip S.Thorne)، استاد دانشگاه کل تک و بری سی باریش (Barry C.Barish)، استاد دانشگاه برکلی، سه دانشمند برنده نوبل فیزیک هستند که به خاطر تحقیق در مورد امواج گرانشی به این موفقیت رسیدند. امواج گرانشی یکی از دستاوردهای مهم علم فیزیک در طول یک قرن اخیر محسوب می‌شود.

آلبرت اینشتین وجود امواج گرانشی را پیش‌بینی کرده بود و آن را یکی از پیامدهای نظریه نسبیت می‌دانست. در واقع، ردیابی امواج گرانشی، نظریه صد ساله اینشتین را تایید می‌کند. بر این اساس طی رویدادهای عظیم در جهان، ابعاد «زمان-فضا»، خود را امتداد می‌دهند، می‌فشارند و لرزش‌های گرانشی را مانند امواج سطح یک دریاچه به سراسر جهان ارسال می‌کنند.

امواج گرانشی در نتیجه رویدادهای عظیم آسمانی مانند ادغام سیاه چاله‌ها به وجود می‌آیند اما اینشتین بر این باور بود که این امواج نامحسوس هستند و انسان حتی با تکنولوژی قادر به رصد کردن آن نیست. سه دانشمند آمریکایی برنده نوبل فیزیک ۲۰۱۷ بر روی ساخت لیزری فعالیت کردند که حساسیت لازم برای ردیابی امواج گرانشی را داشت. حاصل تلاش مستمر آن‌ها دو رصدخانه LIGO در واشنگتن و لوییزیانا بود که می‌توانند صفحه جدیدی از اکتشافات انسان در مورد بخش تاریک جهان هستی را بگشایند.

این دانشمندان آمریکایی هیچگاه تصور نمی‌کردند بتوانند در میان برندگان جوایز نوبل ۲۰۱۷ جای بگیرند اما آن‌ها موفق شدند پیش‌بینی صد ساله آلبرت اینشتین را تایید کنند. در سال گذشته سه دانشمند بریتانیایی به نام‌های دیوید تولس، دونکان هالدین و مایکل کاستلریتز برای کشف نظری فاز توپولوژیک ماده برنده نوبل فیزیک شده بودند.

نوبل شیمی از آن اروپایی‌ها شد

بر خلاف جوایز نوبل ۲۰۱۷ در بخش‌های فیزیک و پزشکی، نوبل شیمی امسال به سه دانشمند اروپایی رسید. ژاک دوبوشه (Jacques Dubochet)، استاد دانشگاه لوزان سوئیس، یواخیم فرانک (Joachim Frank)، استاد آلمانی دانشگاه کلمبیا در نیویورک آمریکا و ریچارد هندرسون (Richard Henderson)، محقق اسکاتلندی آزمایشگاه MRC کمبریج انگلیس به طور مشترک برنده جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۷ شدند.

این سه دانشمند به خاطر تلاش در راه بررسی شیوه میکروسکوپی کرایو الکترون با کیفیت بالا جهت تعیین ساختار مولکول‌های زیستی موفق به دریافت جایزه نوبل شدند. روش بررسی میکروسکوپی کرایو الکترون به دانشمندان اجازه می‌دهد تا مولکول‌های زیستی را فریز کرده و فرایندهای مختلف فعل و انفعالات آن‌ها را به طور دقیق بررسی کنند. با استفاده از این شیوه می‌توان ویروس و باکتری‌هایی مانند ویروس زیکا را در میکروسکوپ و در وضعیت اولیه بررسی کرد. چنین روشی، درک ابتدایی انسان از مفهوم شیمی حیات را ارتقا می‌دهد و به ساخت داروهای جدید نیز کمک می‌کند.

در سال گذشته ژان پیرساونج فرانسوی، برنارد فرینگا هلندی و فریزر استادرت اسکاتلندی به خاطر سنتر ماشین آلات مولکولی موفق به دریافت این جایزه بزرگ شدند.

یک آسیایی-اروپایی برنده نوبل ادبیات شد

مهم‌ترین جایزه ادبی جهان به کازو ایشیگورو (Kazuo Ishiguro) تعلق گرفت. ایشیگورو تنها فرد در میان برندگان جوایز نوبل ۲۰۱۷ است که یک رگ آسیایی دارد. همچنین برخلاف جوایز نوبل فیزیک، شیمی و پزشکی، نوبل ادبیات ۲۰۱۷ تنها به یک نفر اعطا شد.

کازو ایشیگورو پیش از این ۴ بار نامزد جایزه «من بوکر» شده بود و یک بار نیز این جایزه را دریافت کرد. وی در سال ۱۹۵۴ در ناکازاکی ژاپن به دنیا آمد اما در پنج سالگی به همراه خانواده به انگلیس مهاجرت کرد و از سال ۱۹۸۲ رسما به عنوان یک شهروند انگلیسی شناخته می‌شود. وی یکی از مشهورترین نویسندگان انگلیسی زبان ادبیات داستانی است و کتاب‌های «هنرمندی از جهان شناور»، «بازمانده روز»، «وقتی یتیم بودم» و «هرگز رهایم مکن»، مطرح‌ترین آثار او هستند که برنده جوایزی هم شده‌اند. همچنین رمان‌های «بازمانده روز» و «هرگز رهایم مکن» او به صورت فیلم سینمایی درآمده‌اند. رمان هرگز رهایم مکن به بسیاری از زبان‌های دنیا از جمله فارسی ترجمه شده و جوایز زیادی را از آن خود کرده است. مجله تایم نیز در سال ۲۰۰۵، این اثر را به عنوان بهترین رمان سال معرفی کرد. «غول مدفون»، هفتمین رمان ایشیگورو است که در سال ۲۰۱۵ چاپ شد.

ایشیگورو پس از اطلاع یافتن از برنده شدنش گفت:

این افتخار والایی است. بیش از همه برای آن که پا جای پای بزرگ‌ترین نویسندگان تاریخ می‌گذارم. جهان در وضعیت بسیار ناپایداری قرار دارد و من امیدوارم تمام جوایز نوبل نیرویی برای پیش بردن دنیا به سمت مثبت باشند. اگر من به هر نحوی، نقشی در ایجاد جوی مثبت در دوران بسیار متزلزل کنونی داشته باشم بسیار خرسند خواهم شد.

سارا دنیوس، دبیر دائمی فرهنگستان سوئد نیز سبک نوشتن ایشیگورو را ترکیبی از جین آستین و فرانتس کافکا توصیف کرد.

نوبل صلح برای یک کمپین بین المللی

جایزه صلح نوبل تفاوت‌هایی با سایر جوایز نوبل ۲۰۱۷ دارد. تمامی برندگان جوایز نوبل در سوئد اعلام شدند اما برنده جایزه صلح نوبل در اسلو، پایتخت نروژ مشخص می‌شود. امسال این جایزه به کمپین بین المللی نابودی سلاح های هسته ای (ICAN) اهدا شد. این کمپین برای تلاش در جهت جلب توجه به پیامدهای فاجعه‌بار استفاده از تسلیحات هسته ای به عنوان برنده جایزه نوبل صلح برگزیده شد. این سازمان از سال ۲۰۰۷ به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون ۴۶۸ عضو از ۱۰۰ کشور جهان دارد. در حال حضار ICAN در سوئیس مستقر است.