مکثی بر نشانه‌های بهره‌برداری از رمضان

نویسنده: اسعد فتحی /// ترجمه: عبدالرحمن عزام /// بدون شک، ماه مبارک رمضان ماه خیر و رحمت و ماه برکت و مغفرت است. در این ماه قرآن فرو فرستاده شده و صفحات تاریخ اسلامی با فتوحات در هم آمیخته و سطرهای آن با پیروزی‌ها زرین شده است.

در این ماه، الله متعال بندگان خویش را از آتش جهنم می‌رهاند؛ لذا فرومایه و بدبخت کسی است که این ماه بزرگ و پرمیمنت را در یابد؛ اما گناهی از او بخشوده نشود.

شیاطین و اهریمنان در این ماه به بند کشیده می‌شوند و جان‏ها و روان‎‏ها آرام می‌شوند و جهت کسب رضایت و مغفرت الله متعال به سوی عبادت اوتعالی گرایش می‌یابند؛ لذا بر مسلمان لازم است از بهره‏های خوب این نسیم که سالیانه فقط یک‏بار بر امت مان می‌دمد، بهره‌‏برداری نمایدچون اطرافیان و افراد تحت تکفّل‌ و تربیت، به طبیعت حال خویش جهت طلب رحمت و مغفرت الله متعال در این ماه به سوی خداوند متعال روی می‌آورند.

از همین‏جا بر دعوتگر ضروری به نظر می‌رسد که از این فرصتِ ناب بهره‏ی نیک بگیرد تا نهال ایمان را در دل‏های همنشینان و اطرافیان خویش، بنشاند.

اینک به پاره‌ای از نشانه‏ها، اشاره خواهیم نمود تا باشد ایشان را مفید افتد:

۱- آمادگی به رمضان: مشغولیت به این ماه فرخنده قبل از فرارسیدنش از بهترین بهره‏مندی‏های آن است؛ البته به اندازه‌ای که بر افراد سخت گرفته نشود تا آنگاه که رمضان آمد، احساس ثقالت نموده و آن را باری بر دوش بپندارد طوری که در آستانه‏ی فرارسی‌اش زانو زده و از ادامه‏ی مسیر باز ماند، نه به هدفی رسیده و نه هم راهی طی نموده باشد.

۲- استقبال و پذیرایی از رمضان: استقبال و پذیرایی از این ماه میمون، از بهترین و برترین آمادگی‏ها برای آن است. از موارد مطلوب در این باب این است که فضای رمضان باید همچون ایام دیگر نباشد و با زیب و زینتی درخور، دل‏ها بدان گرایش یابد و همت‏ها به سوی این ماه، برانگیخته شوند.

۳- تمرکز بر اعمال مفید و نافع و به تأجیل گذاشتنِ آنچه ممکن است در بعد از رمضان نیز به دست آید، گماردنِ افراد زیر دست و تحت تربیه بجای تلاوت قرآن کریم به مطالعه و خواندنِ کتاب‏ها و دنبال نمودن اخبار و مشغولیت به شبکه‏های اجتماعی طوری که بر ایشان گران و سنگین تمام شود، از نیکو اندیشی نیست؛ زیرا این عمل از پرداختن به تلاوت قرآن‏کریم -در حالی‏که رمضان ماه قرآن است- باز می‏دارد. همچنین از زمره‏ این موارد می‌توان از گردش‏های شبانه که موجب فوت نماز تراویح شود یا زیاده روی در شب بیداری تا جایی‏که باعث فوت شدن نماز صبح شود؛ نام برد.

۴- مسابقات و رقابت‏های مفید: راه‌اندازی مسابقات دارای روحیه‏ی رقابتی-ایمانی بین افراد، در امور عبادی مانند محافظت بر ادای نماز به جماعت خصوصاً‌ نماز صبح، ادای نماز تهجّد‌ در آخر شب خاصّتاً‌ اینکه اکثر خانواده‏ها هنگام سحر بیدار می‌شوند و همچنین ختم نمودن قرآن کریم، مفید و مطلوب است. اما در این‏جا ضرور به نظر می‌رسد که این موضوع را اشاره شود که این موارد وسیله‌اند و خداوند متعال از بندگان خویش اتقان در عمل را خواستار است نه زیادی و فزونی آن را. خداوند متعال می‏فرماید: «لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» «تا شما را بیازماید کدام‏تان کارتان بهتر و نیکوتر خواهد بود» [ملک:۲] در این آیه احسن (نیکوتر) بیان می‏دارد، نه بیشتر؛ گرچه جمع این دو، کاری ارزنده خواهد بود.

۵- رمضان ماه صدقه و بخشش و ماه احساس همدردی با فقرا و جستجو و وارسی نیازِ نیازمندان است تا جایی‏که پاداش صدقه در این ماه به چندین برابر می‏رسد. و بسیاری از ثروتمندان بدین جهت در این ماه زکات مال خویش را بیرون می‏نمایند تا برای فقرا اعطا نمایند. و بر ما است که ما نیز چنین باشیم و از فقرا دلجویی نموده به ایشان در امور زندگی شان کمک کنیم. بر هر کس لازم است که با توجیه دیگران، آن‌ها را بر آن دارد تا در خلال این ماه صدقات خویش را به فقرا تقدیم دارند. و چه خوب که این بخشش از مصارف‌شان باشد و در صورت ممکن افراد ثروتمند و سرمایه‌دار صندوق خیریه‌ای ایجاد نمایند تا صدقات را در آن جمع نموده و برای فقرا و مساکین اهدا نمایند.

۶- از برتری‏های تربیتی این ماه این است که افراد با مؤسسه‌های خیریه‏ی فعال در زمینه‏ی کمک‌رسانی و اعطای صدقات به مستحقین شان در منطقه، همکاری نمایند. و این از شأن تربیت افراد بر دوستی و احساس همدردی و همکاری با دیگران است تا دل‌ها را نرم و چشم‌ها را اشک آلود نموده و نسبت به دیگران شفقت داشته باشند و این برای هر مسلمان مطلوب است.

۷- پیوند خویشاوندی: دید و بازدید اقوام و اقارب را برخود لازم گیرد تا در خلال ماه مبارک رمضان از ایشان دیدن نموده و از خود برای دیگران الگوی نیکی در این زمینه به نمایش بگذارد.

۸- از نکته‌های دقیق در امر تربیت این است که افراد توجیه شوند تا در امور خانه با خانواده‏ی خویش همکاری نمایند. همه می‌دانیم که رمضان برای خواهران و مادران در خانه چقدر سخت است. شایسته نیست مرد همواره در مسجد بسر برد و هنگام غذا خوردن به خانه تشریف برده غذا را صرف نماید سپس دوباره راهی مسجد شود و زن در طول روز از صبح تا شام به کار مشغول باشد بدون اینکه فرصتی برای عبادت بیابد.

۹- با توصیه دیگران را بران دارد تا به‌سوی دنبال نمودن برنامه‌های مبتذل تلویزیونی کشیده نشوند و هر کدام تلاش نمایند به اندازه‏ی توان و در صورت امکان برای خانواده‏ی خویش به برنامه‌های مفید تربیتی ترتیب دهند و در غیر آن، حد اقل خودش در دیدن برنامه‏های نامناسب با ایشان همراهی ننماید.

۱۰- بهره‌وری وافر و استفاده‏ی بهینه از دهه‏ی اخیر رمضان: این فرصت استثنایی بوده و بدیلی دیگر ندارد؛ این ده روز خلاصه‏ی تمام ماه رمضان است و در آن اجر و پاداش چند برابر می‌شود و نیکی‏ها افزایش می‌یابد. بر مسلمانان لازم است تا از این فرصت غفلت ننموده و افراد زیر دست خویش را نیز نگذارند که با سستی از کنار این بهره‏ی بزرگ بدون استفاده بگذرند.

و در پایان؛ از بهترین عملکردها در این ماه این است که افراد را داعیانه و دعوتگرانه توجیه کنیم؛ زیرا در رمضان تعداد نمازگزاران افزایش می‌یابد. خوبست که دعوتگر با افراد زیادی آشنایی و معرفت حاصل نموده و این ارتباط خویش را تا بعد از رمضان ادامه دهد. و این از بزرگترین بهره‏های این ماه بزرگ است.