نویسنده : مبین نادری
اصل ۲ : احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ تُجَاهَک(أَمَامَک)
اگر بازگشتی به حدیث دوم اربعین نووی ( ارکان اسلام ) داشته باشیم و تعریف « إحسان » را بخوانیم ( أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ کَأَنَّکَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاکَ : آن گونه خدا را عبادت کنی که گویی او را می بینی و یا اگر او را نمی بینی ( بدانی که ) او حتما تو را می بیند.)، متوجه می شویم که تعریف « إحسان » با این بخش از حدیث (اصل ۲ ) همخوانی دارد. در واقع « احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ تُجَاهَک » ما را به بالاترین درجه ایمان(احسان) می خواند یعنی او را همیشه ناظر بر اعمالت بیابی و ببینی. واضح است که در این حالت، انسان رابطه اش با کج روی هایش و در مقابل با طی مسیر بندگی چگونه خواهد شد.
اصل ۳ : إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَل اللَّه
این بخش اشاره به این دارد که نباید بنده سرّ خویش را متوجه غیر خدا سازد بلکه باید در تمام امور بر خدا توکل کند. نیازهای انسان و کارهایش در رابطه با خداوند و سایر بندگان به دو دسته تقسیم می شود:
۱) آنهایی که جریانشان مستقیما به دست خلق خدا نیست. مثل طلب هدایت و علم و فهم در قرآن و سنت. در این نوع امور انسان مسلمان باید درخواستش را مستقیما از خدا بخواهد.
۲) آنهایی که جریانشان به دست خلق خدا است. مثل کسب وسایل زندگی و مراجعه به پزشک.
برای رسیدن به اهداف و رفع نیازها، اتخاذ اسباب را نباید فراموش کرد. اما این نکته که اراده خداوند بالاتر از همه اراده ها است و اسباب توانایی و تاثیرشان را از خداوند می گیرند، نیز باید مورد توجه قرار گیرد و برای توفیق در این دسته از امور(دسته۲) نیز باید توجه را به خداوند معطوف کرد و دعا را پیش او برد. از جمله دعاهایی که در این نوع امور می توان داشت این دعا است: « خدایا دل بندگان زن و مرد خویش را نسبت به ما مهربان کن.»
در حقیقت در خواست ما از خدا، انجام عمل توسط خلق خدا و تاثیرگذاری در اسباب از جانب خداوند است.
اصل ۴ : وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّه
هدف انسان مسلمان عبادت الله و وسیله دست یابی به آن استعانت و طلب کمک از خداوند است(إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ : تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌طلبیم .). انسان مسلمان در دفع هر ضرر و جلب هر منفعتی باید فقط خداوند را مستعان دانسته و فقط از او طلب کمک بکند. البته در این جا نیز اسباب را که خداوند خود برای استفاده انسان قرار داده نباید فراموش کرد و باید دانست که استفاده از اسباب ضروری بوده و مقبول خداوند می باشد.
اصل ۵ : واعلَم أَنَّ الأُمَّهَ … وجَفَّتِ الصُّحُفُ (واعْلَمْ أَنّ مَا أَخْطَأَکَ … لمْ یَکُن لِیُخْطِئَکَ )
آیات زیادی نیز در رابطه با این موضوع یعنی « متمرکز کردن توجه انسان بر اینکه نفع و ضررش به دست خداوند است و لو بصیرتش به حدی نرسیده باشد که آن را آشکارا مشاهده کند. » در قرآن آورده شده است. مثل انعام/۱۷، یس/۲۳،یونس/۱۰۷، زمر/۳۸ و انبیا/۸۴ و در اینجا اشاره به یکی از آنها کافی است:
« وَإِن یَمْسَسْکَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ کَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ یُصَیبُ بِهِ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ: اگر خداوند زیانی به تو برساند ، هیچ کس جز او نمی‌تواند آن را برطرف گرداند ، و اگر بخواهد خیری به تو برساند ، هیچ کس نمی‌تواند فضل و لطف او را از تو برگرداند . خداوند فضل و لطف خود را شامل هرکس از بندگانش که بخواهد می‌کند ( و کسی نمی‌تواند مانع آن گردد ) و او دارای مغفرت و مهر فراوان است . »(یونس/۱۰۷)
قطعا مطالعه بیشتر این آیات و احادیث و تفکر در آنها، یقین ما را به این اصل بیشتر و بیشتر می کند تا جایی که ماجرای آن مرد با ایمان برایمان قابل باور باشد. آنجا که آن سرباز اسلحه اش را بر شقیقه او گذاشت و خواست او را از مرگ بترساند اما او با لحنی پر از یقین گفت: آیا تو مرا از مرگ می ترسانی در حالی که مرگ و زندگی در دست خداست و در آن حال خود او اسلحه را به سرش نزدیک می کرد و به سرباز می گفت: بزن…بزن… و با تکرار این سخن چنان ترسی در دل سرباز انداخت که اسلحه را از روی شقیقه اش برداشت و با ترس و هراس از او دور شد.
بله این باور واقعی به این سخن پیامبر (ص) است که :
أَنّ مَا أَخْطَأَکَ لَمْ یَکُنْ لِیُصیبَک، وَمَا أَصَابَکَ لمْ یَکُن لِیُخْطِئَکَ
در کنار این آیات و احادیث آیه « وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ : خود را با دست خویش به هلاکت نیفکنید. »(بقره/۱۹۵) را نیز باید مورد توجه قرار دهیم تا این نکته مهم را نیز دوباره به یاد آوریم که:
انسان مسلمان باید از اسباب هلاکت بگریزد و به اسباب سلامت روی آورد.
« رُفِعَتِ الأقْلام، وجَفَّتِ الصُّحُفُ » : همه چیز مقدر شده، قلم ها برداشته شده و نامه ها خشک شده است. ولی چون ما از مقدّرات خداوند آگاه نیستیم، پس صاحب اختیار می شویم تا در بین راه های موجود راهی را برگزینیم و روشن است که برای رسیدن به مقصود مورد انتظار خداوند باید راه خودش را انتخاب کنیم. راهی را که توسط پیامبرش(ص) برایمان معین نموده است:
« راه قرآن و سنّت »
برای تثبیت این سخنان راجع به مقدرات خداوند و فرا گرفتن درسی دیگر باز هم رو به سوی قرآن می کنیم و آیاتی دیگر از آن را مطالعه می کنیم:
« مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَهٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ (۲۲) لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ …(۲۳) : هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد ، یا به شما دست نمی‌دهد ، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما ، در کتاب بزرگ و مهمی ( به نام لوح محفوظ ، ثبت و ضبط ) بوده است ، و این کار برای خدا ساده و آسان است(۲۲) این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است ، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است(۲۳). »(حدید)
ادامه دارد…
منابع و مراجع:
۱) شرح اربعین نووی/شیخ الاسلام محی الدین نووی/مترجم: محمود محمودی
۲) فایل های صوتی شرح اربعین نووی/ دکتر محمود ویسی
۳) تفسیر نور/ دکتر مصطفی خرم دل
۴) مختصر تفسیر ابن کثیر/ استاد محمد علی صابونی
۵) اسماء حسنی/ استاد ناصر سبحانی
۶) مأثورات/ امام حسن البنا
۷) فرهنگ عربی فارسی صبا
۸) کتابخانه شامله
ممنون بابت حدیث خوبتون وتوضیحاتی که ارائه دادین خیلی عالی بود.منتظر ارائه مطالب دیگر از شما دوست گرامی می باشیم.
به امیدموفقیت