نویسنده: مظهر معروفی / برنامه صنعت گردشگری هورامان با ثبت جهانی بر اساس معیارهای یونسکو، دراین زمینه ها آن را به قطب و برند جهانی تبدیل خواهد کرد.
براساس تعریف انجمن بازاریابی امریکا برند، یک نام، عبارت، طرح، نماد یا هر ویژگی دیگری است که مشخص کننده خدمات یا فروشنده محصولی خاص باشد که به وسیله آن از دیگر محصولات و خدمات مشابه متمایز می گردد، در واقع برند همان چیزی است که مخاطب با دیدن، شنیدن، حس کردن و یا هرگونه ارتباطی با آن بصورت مفهومی، دیداری یا لفظی صفات و ویژگیهای خود را در ذهن، قلب و احساس مخاطب تداعی می کند. اصولا برند شامل همه احساسات، ویژگیها و مفاهیمی است که به یک نام گره خورده است، به عبارتی دیگر می توان گفت برند قولی است که محصول با توجه به توقع مشتری به آن عمل می کند و توقع مشتری به محصول را شکل می دهد.
هورامان
شاید تاکنون از زاویه اقتصادی و تجاری به هورامان نگاه نکرده باشیم عمده تجزیه و تحلیها و واکاوی های هورامان جنبه فرهنگی و ادبی داشته که خود این می تواند یکی از نقاط ضعف و نارسائی ها باشد و برآمد آن بررسی مفرط یک جنبه و تا حد زیادی عدم نتیجه گیری و استفاده موثر از زوایای بررسی شده جهت برطرف کردن نقاط ضعف و یا تبدیل آن به فرصت است. البته باید توجه داشت مسائل کلان اقتصادی جنبه منطقه ای و محلی ندارند، حداقل می توان گفت مربوط به یک کشور می باشند در این صورت منطقه هورامان جدا از دیگر مناطق نیست تا اقتصاد مختص به خود را داشته باشد، مانند هر منطقه و شهر دیگری تابع سیاست های کلان اقتصادی کشور است ولی به یمن همان فرهنگ و حغرافیای بی نظیر آن تا حدودی می توان به طور جداگانه برای آن برنامه ریزی کرد و از فرصت آوازه نامش استفاده کرد. می بایست قبل از مطرح کردن این ارتباط جهت وضوح بیشتر بحث، گذری خیلی کوتاه بر منطقه هورامان داشته باشیم.
هورامان نام منطقه ایست، در غرب ایران و قسمتی از خاک عراق که هورامان ایران در استانهای کردستان و کرمانشاه قرار گرفته و معانی زیادی برای هورامان تعریف شده که وجه مشترک همگی این تعاریف قدمت و اصالت و تمایز این سرزمین می باشد که در یکی از این تعاریف جالب، هورامان در زبان هورامی از دو واژه " هور" و " آمان" به معنی "برآمده" تعریف شده، با این تفسیر که منطقه هورامان منطقه ای کوهستانی و با کوههای بلند و برآمده در وسط دشتهای مریوان از شمال ، دشت شهرزور و حلبچه از غرب ، ماهی دشت از جنوب و دشتهای کامیاران و سنندج از شرق به صورت برآمدگی قرار گرفته و از مناطق اطراف خود متمایز گشته است.از نظر این تعریف هورامان از مناطق اطراف خود به نوعی متمایز و دارای ویژگیهای مختص به خود است. منطقه هورامان محل زندگی هورامی زبانان که دارای ویژگی های زبانی و فرهنگی اصیل و متفاوت با دیگر مناطق ایران است، تفاوت های زبانی و فرهنگی مذکور بسیار چشمگیر و جالب توجه است، تا انجا که هرکس برای اولین بار با این مردم و زندگی آنها برخورد می کند از این همه اصالتی که در طول قرنها در گوشه گوشه زندگانی آنها حفظ شده و به چشم می خورد، به شگفت آمده و سر تعظیم برای این فرهنگ بزرگ فرود می آورد. همچنین هورامان از لحاظ اکولوژیکی و شرایط دشوار جغرافیایی ، خصوصیات طبیعی از جمله کوهستانی بودن ، جنگلها ، رودخانه ها و چشمه سارها بر شیوه زندگی و معیشت ساکنان آن تاثیر شگرفی گذاشته است که این مشخصات هورامان را به یکی از بکرترین و خوشنام ترین مناطق کردستان و ایران تبدیل کرده است. همچنان که این مشخصات ارتباط آن را با اقتصاد و معیشت مردم تنگاتنگ کرده، اقتصادی که از دیرباز خودکفا بوده و در همه زمینه ها از محصول ساخت دست خود استفاده کرده است.این خودکفایی باعث شده که در طول تاریخ مردم هورامان داخل سرزمین امرار معاش کرده و مراودات کمی با دیگر مناطق و مقاومت شدیدی در مقابل محاصره های دشمنان داشته باشند.
آیا می توان به هورامان به عنوان یک برند نگاه کرد؟
اصولا یک برند، زمانی به وجود می آید که یک سازمان با چهار چوب و ساختار مشخص و دارای اعضایی که برای رسیدن به اهدافی معین با یکدیگر همکاری و رابطه دارند تشکیل شده و مجموعه این مسائل هویتی را به وجود می آورد که خالصه شده آن در برند جای می گیرد و برند به صورت تدریجی رشد کرده و
جایگاه خود را متناسب با عملکرد سازمان پیدا می کند. به عبارتی دیگر برند دریچه اولیه نگاه مشتری به تولید کننده محصول می باشد. با این وجود ساخت برند با توجه به تعاریف کلی اول مقاله )برند شامل همه احساسات، ویژگیها و مفاهیمی است که به یک نام گره خورده است.( لزوما نیازی به تشکیلات سازمانی ندارد به این معنی هر چیزی که شناخته شده و قابل احترام باشد و با جامعه تعامل داشته باشد در واقع می تواند یک برند باشد.
زمانی با هویت ساعت سوئیسی دقت و ظرافت و کیفیت در اذهان تداعی می شد و کشور سوئیس اعتبار و شهرت خود را از ساعت های با کیفیت آن کسب کرده بود ولی اکنون قضیه وارونه شده، یعنی این سوئیس است که به تمام ساعتهای جهان اعتبار می بخشد. سوای نظرات متداول در خصوص برند به نظر بنده می توان برند را به برند اصلی و زیر برند تقسیم کرد، یعنی با توجه به این مثال اسم سوئیس برند اصلی و در زیر این نام پر آوازه از هر برندی دیگر به عنوان زیر برند جهت تولید ساعت می توان استفاده کرد و موفق بود. این نگاه یک نگاه کلان است وقتی ازدید کلان به بحث فرهنگ نگاه می کنیم، برند و برندسازی فراتر از معادلات ساده و اولیه کسب و کار است و کمک می کند که برخی صفات و ویژگیها، در سطح کلان به یک فرهنگ نسبت داده شود. در رویکرد فرهنگی ، برندها به عنوان نماد دیده می شوند. نمادهایی که هریک نشانگر ارزش ها ، فرهنگ ها و نقش هایی هستند که برند مذکور ، نشان دهنده آن است. این نمادها توسط داستان سرایی برندها به وجود می آیند. در واقع برندهایی که به عنوان نماد در ذهن مخاطبان جای می گیرند، قطعا در خصوص ویژگی های تولید ، کیفیت عملکرد ، ارتباطات یکپارچه برند و دیگر ابعاد برندینگ، خوب عمل کرده اند و هم اینک در مرحله بسیار بالایی از ارتباط مخاطبان با برند قرار دارند. برای نماد فرهنگی می توان به شعرا ، فیلسوفان ، ادیبان ، طبیبان بزرگ و غیره اشاره کرد که هرکدام یک نماد برای سرزمین خود هستند. برندها نیز زمانی مفهوم نمادهای فرهنگی پیدا می کنند که به همین درجه یادآور یک قومیت ، یک ملت و یا یک سرزمین باشند. به عنوان مثال برند های مارلبرو یا مک دونالد چگونه خود را به عنوان سمبل فرهنگ غربی جایگاه سازی کرده اند. با این توضیحات برای جواب سوال باید گفت همچنان که در زیر سایه اسم سوئیس یا ژاپن با هر زیر برند اصلی دیگری می توان ساعت یا وسائل الکترونیکی و ربات تولید کرد و به موفقیت دست یافت ، هورامان نیز علیرغم اینکه یک سازمان منسجم و با ساختار و اهداف مشخص نیست اما در این روند می تواند به برند اصلی تبدیل شود با زیر برند هایی که اساسا از این نام سر در می آورند یعنی هورامان شکلی برعکس این مثال است به این معنی که تاریخ ، اصالت و تمایز شدید هورامان و همچنین ، قبل از تعریف و سعی در تبدیل آن به برند، خود به خود و بدون هیچ گونه تلاش و بررسی آکادمیکی یک برند می باشد و بستر همه جانبه آن برای نشان تجاری و برندینگ تمام محصولات ولیدی آن فراهم است، هورامان تاکنون در سطح کشور، گاها در فراتر از آن برندی است که شاکله آن صداقت مردم و اصالت محصول می باشد و این برند هورامان است که به عنوان یک نماد با مخاطب ارتباط برقرار کرده و در ذهن او این ویژگیها تداعی می شود، و عملکرد آن هرچند تاکنون به صورت سنتی ولی در قالب تمام ابعاد برندیگ ازجمله شناخته شدن ، احترام ، تعامل و ارتباط با مشتری و تمایز قابل قبول بوده است. که در بین این ویژگیها تمایز راز اصلی موفقیت یک برند است که هورامان با دارا بودن آن مثل جزیره ای در خشکی عمل کرده است، و این صفات در طول قرنهای متمادی به دست آمده و اکنون این میراث به صورت پخته در اختیار جوانان جهت استفاده بی نهایت از آن برای رونق و پیشرفت هرچه سریع تر قرار گرفته است.
ارتباط هورامان با اجزای تشکیل دهنده ارزش برند:
فرهنگ برند می تواند به میزان زیادی ارزش آن را افزایش دهد. البته در اینجا منظور از فرهنگ همان کلمه فرهنگ رایج در جامعه نیست این فرهنگ همیشه در ارتباط با مخاطبان و مشتریان بالقوه و بالفعل شکل گرفته و زاویه دید مشتری را مشخص می کند. ارزش یک برند را می توان به عنوان تفاوت بین محصول دارای فرهنگ و همان محصول با همان ویژگیهای فیزیکی اما بدون فرهنگ در نظر گرفت. برند هورامان آیا دارای فرهنگ است یا بدون فرهنگ ؟ و این ارزشها را در خود جای داده یا خیر؟ این تفاوت را می توان در ۴بخش بررسی کرد:
۱ .خوشنامی
هر برند ویژگیهای محسوسی دارد که آن را از دیگر برند ها متمایز ساخته و نظر مخاطب را جلب خواهد کرد مثال مارک اپل ویژگی های منحصر به فردی دارد، یا شرکت هواپیمایی که پروازهای آن تاکنون بدون تاخیر بوده و اتومبیل های جدید شرکتهای آلمانی و ژاپنی مشتریانی را که قبل از مصرف نمی توانند ریسک و کیفیت آنها را ارزیابی کنند به خود جذب کرده و بدون ریسک و صرفا براساس خوشنامی برند اقدام به خرید محصول و خدمات می کنند . برند هورامان در این زمانه پر هیاهو و افراد و سازمانهایی که به هر قیمتی در صدد کسب حداکثر سود هستند، تاکنون کیفیت درک شده محصول را شکل داده است و به تبع آن
خوشنامی آن سبب ایجاد نظری بدون ریسک از محصولات هرچند خام آن در مشتری شده اکه بعضا فروشندگانی جهت فروش بهتر محصول ناچار از استفاده از این خوشنامی هستند.
۲ .روابط
در فرهنگ برند، باید روابط پایدار و دائمی با مشتری داشته باشد تا اعتماد بین فروشنده و خریدار همچنان در سطح بالایی ادامه پیدا کند این رابطه به صورت کانالهای متفاوتی از جمله خدمات پس از فروش نشان داده می شود. متاسفانه در این مورد برند هورامان فاقد هرگونه رابطه پایدار و برنامه ریزی شده با مشتری می باشد دلیل این امر عدم وجود سازمانی با ساختار معین در تولید صنعتی و انبوه کالا و عدم تخصص در تولید کالایی مشخص و ادامه روند تولید به صورت سنتی و چندگانه به صورت پراکنده و بدون نیاز سنجی و مکان سنجی و توجیه مالی و فنی است و همچنین برای بازاریابی و فروش محصوالت فقط صرف تولید مهم نیست، ارائه هدفمند و به موقع محصول هم به اندازه تولید آن اهمیت دارد. که این مهم در راستای ایجاد روابط پایدار و گسترش آن می تواند موثر باشد.
۳ .تجربه
بعد دیگر فرهنگ برند این است که بر تجربیات مصرف کنندگان تاثیرات عمیقی خواهد گذاشت . از دیدگاه روانشناختی، برند به عنوان یک چارچوب ادراکی عمل می کند که مزایای خاص ارائه شده توسط محصول را مشخص می کند. که این ارزش کمک خواهد کرد مصرف کننده به صورت راحت تری محصول را انتخاب و در صرف هزینه و وقت هم صرفه جویی خواهد کرد در این خصوص محصولات تولیدی هورامان در قالب تولیدات سنتی توانسته تا حدودی این تجربیات را در ذهن مشتریان تداعی و به نحوی احساس وفاداری در آنها ایجاد کند، ولی در تولید محصول به صورت هدفمند و تجاری همچنان که ذکر شد مشکلات عمده ای وجود دارند از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد :۱ -دوری منطقه هورامان از بازارهای هدف، مسیر صعب العبور آن و عدم ارتباط سریع باعث ایجاد مشکلات بزرگی در سیستم حمل و نقل که یکی از تاثیر گذارترین برنامه فروش محصول است. ۲ -تولید محصول به صورت سنتی ، عدم تولیدات تجاری و انبوه ونبود صنایع تبدیلی ۳ -فروش محصولات به صورت تکی و نداشتن هیچ گونه شرکت یا سازمانی با برنامه ریزی برای نفوذ در بازار و در دست گرفتن سهم بازار ۴ -کوهستانی بودن منطقه و نبود خاک حاصلخیز جهت کشاورزی۵ -عدم توجه مسئولین و ارگانهای مربوطه از تولید کنندگان محصول و غیره . که صد البته بیشتر این مشکلات فقط مختص منطقه هورامان نیستند در سایر مناطق محروم به وفور دیده می شود.
۴ .ارزش نمادین
برندها همچنین به عنوان نمادهایی عمل می کنند که بیانگر ارزشها و هویتها هستند. اینکه در فرهنگ مادی نمادهایی وجود دارند که به عنوان نشانه ای از ارزشها و هویت عمل می کند که با مطرح شدن آن در بعد اقتصادی، کالاها با در نظر گرفتن این هویت ها سعی در بازاریابی و گسترش سهم بازار خود هستند. در فرهنگ هورامان نمادهایی وجود دارند که تاکنون توانسته به عنوان هویت و ارزشهای رایج عمل کند.نمادهایی مانند روستاهای پلکانی با دیوارهای خشکه چین و نوع پوشش مردم و تولید محصولاتی مثل فرنجی ، کالش ، انار و انجیر هورامان موجبی برای ایجاد ارزش و حس تجربه برند هورامان می شوند که اگر در هر نقطه ای این محصولات تولید شوند باید از زیر برند هورامان عبور کنند تا درخور ارائه به بازار و ایجاد ارزش و تخصیص سهم بازار به خود شوند که این خود نشان از ارزش نمادین در فرهنگ برند است. و هنگامی که ارزش نمادین در فرهنگ برند متداول شد اغلب یک اثر قدرتمند بر ابعاد دیگر ارزش برند اعمال می کند.
اقتصاد امروز هورامان
متاسفانه در حال حاضر با پیشرفت بشر و روی آوردن به مصرف کالاهای صنعتی، تولید محصولات بومی به فراموشی سپرده شده و به تبع سایر مناطق دیگر هورامان هم ناگزیر بوده این سیر طبیعی و الینفک مدرنیزه شدن و نوسازی اجتماعی را تجربه کند، اما گستردگی ، میزان و جهت این تحولات در همه نواحی و مناطق یکسان و مشابه نبوده در برخی نقاط ایران تغییرات بیشتری به وقوع پیوسته در حالی که مناطقی دیگر این تحولات قابل توجه نبوده است. این تحولات در هورامان باعث شده که مردم از تولید محصولات بومی و توسعه آن دست برداشته و روی به شهرها نهاده و به کارهای دیگری مشغول شوند. دلیل آن هم اولا عدم توان رقابت در مقابل رقبای قدرتمندی که محصول صنعتی ارزانتری جهت مصرف ارائه می کنند می باشد برای نمونه می توان به برنج کاری در هورامان در زمان های نه چندان دور اشاره کرد که امروزه به علت ورود برنج ارزان و دسترسی راحت به آن، تولیدش به فراموشی سپرده شده است. دوما زرق و برق زندگی شهری باعث دوری مردم از تولیدات محلی و اشتغال به شغل های بعضا کاذب در شهرها شده است .
نتیجه گیری
رقابت در تولید کالاهای صنعتی در این دنیای روبه رشد و صنعتی که روز به روز بر پیشرفت آن افزده می شود و غولهای صنعتی با ابزارهای پیچیده و قدرتمند و متخصصین مجرب و امکانات فراوان، اقتصاد جهان را به دست گرفته اند شاید به جرات بتوان گفت که غیر ممکن است. با این حال هورامان با خصوصیاتی که دارد به سه دلیل نیازی به صنعتی شدن و وارد کردن صنایع ندارد، اولا در هورامان شرایط ایجاد اشتغال از راههای دیگر ازجمله استفاده بهینه از صنعت گردشگری و تولید محصولات بومی و سنتی، دوما عدم وجود مکان و راههای مناسب برای ساخت و ساز به دلیل کوهستانی و صعب العبور بودن، سوما تعارض میان صنایع آلاینده با طبیعت بکر و پاک هورامان و تاثیر منفی آن بر بخش گردشگری و زیست محیطی، در این میان سرآمد شدن در تولید محصولات سنتی کاری بس راحت و بسیار پاکتر از تولیدات صنعتی است که بستر آن در هورامان بر اساس توضیحات فوق کاملا آماده و نیازی به رقابت بی نتیجه نیز نیست. این هورامان است که در تولید محصولات سنتی باید رقبا را به هماورد بطلبد. در کنار این محصولات، ارزش مضاعف دیگری به نام صنعت گردشگری وجود دارد که این صنعت نیز با وجود فراهم بودن شرایط و بستر آن، با ثبت جهانی هورامان در آینده در کنار این تولیدات به مکمل و رونق دهنده یکدیگر تبدیل می شوند. برنامه صنعت گردشگری هورامان با ثبت جهانی بر اساس معیارهای یونسکو، دراین زمینه ها آن را به قطب و برند جهانی تبدیل خواهد کرد. البته گردشگری هورامان نیز بحث مفصلی است که در آینده به امید خداجداگانه در این مورد بحث خواهیم کرد.
ثبت دیدگاه