نویسنده: برهان عبدی
یکی از تحولات مهم در عرصه سیاسی-اجتماعی کشور تشکیل شوراهای شهر در سال ۱۳۷۷ بود. شوراهای شهر از زمره سازوکارهایی است که در صورت نهادینه شدن می تواند در سطح محلی به ایجاد مردمسالاری، ارائه خدمات و انجام انسجام اجتماعی یاری رساند.
توسعه شوراها می تواند موجبات گسترش نهادهای غیردولتی، افزایش مشارکت مردم در اداره امور خود و پاسخگو نمودن نهاد مدیریت شهری شود.
در مناطق کردنشین به دلیل وجود روابط قومی و عشیره ای مخصوصا در شهرهای کوچک عملا نهاد شورا از طریق آرایی منتخب می شود که با شیوه های اصولی انتخاب شدن در جامعه مدنی سازگار نیست. این مسئله، زمانی شدت می یابد که روشنفکران جامعه با تمرکز بر روی مسائلی دیگر (جدای از اهمیت این مسائل) با فاصله گرفتن از نهاد شورا، مجال را برای افراد و گروههایی فراهم می آورند که عملا حضور یا عدم حضور آنها نقشی را در روند توسعه شهرها ایفا نمی کند. حتی در برخی موارد ممکن است این نهاد مانعی در جهت توسعه به شمار آید. همانطور که شاهد برخی اعمال غیر مسئولانه و غیرکارشناسی شده آنها در بسیاری شهرها بوده ایم.
از سوی دیگر عدم آماده سازی افکار توسط نخبگان جامعه در جهت وارد شدن افراد و چهره های تحصیل کرده و آگاه به عنوان یک مشکل اساسی نمود می یابد؛ چرا که در نبود فضایی انگیزاننده، اکثر افراد واجد شرایط عملا از حضور در انتخابات امتناع می ورزند؛ چون نتیجه آرای ریخته شده را که در بسیاری موارد ناشی از عزم طایفه گرایی و عشیره گری است چیزی خلاف آنچه که باید اتفاق افتد، می دانند.
عدم آشنایی اعضای شوراها با حیطه وظایف و اختیارات خود و سرگرم شدن آنها به امور کم اهمیت و بروز اختلافات داخلی منجر به بی اثر شدن نقش نظارتی شوراهای اسلامی در امور مدیریتی شهرها و وابسته شدن این نهاد مردمی به سایر نهادها خواهد شد. اگر رابطه مفروض میان مردمسالاری و توسعه را بپذیریم، آنگاه ضعیف شدن نهادهای مردمی مانند شورا می تواند مانع از پیشبرد برنامه های توسعه شود. از آنجایی که شورا سازمانی منتخب به شمار می رود، لازم است تا همواره بر تصمیمات آن از ناحیه مردم محلی و یا جامعه روشنفکر نظارت وجود داشته باشد. بی تفاوتی نسبت به این نهاد از سوی روشنفکران مناطق کردنشین موجب کاهش نظارت بر شورا شده که در برخی موارد ممکن است موجب انحراف شورا از وظایف قانونی خود و افزایش انگیزه برای سود جویی شخصی شود.
مسئله زمانی بغرنج تر می شود که اعضای شورای یک شهری (مخصوصا در شهرهای کوچکتر) در برخی موارد به دلیل انجام اعمال نسنجیده و نادرست مورد انتقاد قرار گرفته باشند، اما اعضا به جای پاسخگویی، در اینجا با استفاده از نفوذ خود در نهادهای دیگر عرصه را بر فعالیت مخالفان عملکردهای خود تنگ نمایند. هرچند که در رسانه های جمعی تاکنون این مورد بررسی قرار نگرفته است، اما این دلیل بر عدم وجود چنین رخدادی نخواهد بود و ممکن است به علت عدم اطلاع رسانه ها از آن بوده باشد.
حضور کمرنگ روشنفکران در همراهی مردم در ارزیابی عملکرد شورای شهرها در مناطق کردنشین از سوی دیگر باعث می شود که اعضای شورای شهر در بسیاری موارد با دفع مسئولیت از خود و نسبت دادن مشکلات به ضعف در بنیه مالی شهرداریها و مسائلی از این دست به نوعی خود را از هر گونه نقص یا کاستی مبرّا دانسته و هریک با نسبت دادن مشکلات و معضلات به سایر اعضا و حتی دیگر نهادها تعهدات خود نسبت به مردم را به دست فراموشی بسپارند.
در پایان، نگارنده خاطر نشان می سازد که با مراجعه به مستندات قانونی می توان اهمیت نهاد شورا را جدای از انتخاب شهردار درک کرد که به عنوان فرصتی در جهت حضور مردم و ایجاد زمینه مناسب در جهت رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه شهری می تواند ایفای نقش نماید که در اینجا مجال برای بحث در این مورد نیست. هر چند این نهاد از بدو پیدایش با مشکلات عدیده ای روبرو بوده و از جمله مهمترین آن ضعف در بنیه مالی و انسانی شهرداریها است، اما این هیچگاه به معنی عدم کارایی این نهاد نیست. در صورت حساسیت بیشتر روشنفکران و نخبگان مناطق کردنشین می توان با نهاد مردمی قدرتمندی چون شورای شهر و شهرداری مقتدر، سایر دستگاهها را نیز به تحرک بیشتری وا داشت و به این ترتیب درجهت توسعه شهرها و به تبع آن مناطق روستایی مناطق کردنشین گام برداشت .
ثبت دیدگاه