به فرد نمی توان گفت وجود مقدار معینی دندان پوسیده در دهان وی معقول است بیان این مسئله مثل این خواهد بود که مدت زمانی معین را برای ابتلای فرد به تب خوب بدانیم. پوسیدگی در دهان فرد نیز مانند تب نباید وجود داشته باشد.
میزان دندانهای ترمیم شده در کشور های پیشرفته در حد صفر است و تعداد این دندان ها در ایران به ۲ تا ۳ دندان ترمیمی می رسد این تعداد در شهر ها و مناطق خوب ایران دیده می شود
در شهر ها و روستا های دورافتاده تعداد دندان های پوسیده به ۶ تا ۷ دندان نیز می رسد. بروز این بیماری در فرد به عوامل مختلفی از جمله فرهنگ، رعایت بهداشت و دسترسی به مراکز دندانپزشکی باز می گردد.
افراد سالم هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنند این تعداد مراجعه برای افرادی که دو تا سه دندان پوسیده خود را ترمیم کرده اند، به هر سه تا چهار ماه یکبار می رسد.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان بیماری عفونی قابل انتقالی است که با فعالیت میکروبها در سطح دندان آغاز می شود و در ساختمان آن پیشرفت می کند عدم رسیدگی به موقع باعث از دست دادن آن می شود
برای ایجاد پوسیدگی، مواد قندی هم باید در دسترس میکروبها باشند تا عامل خراب کننده ساختمان معدنی، یعنی اسید تولید گردد. در واقع پوسیدگی دندان تخریب بافتهای سخت دندان است. وقتی یک بیماری در اثر فعالیت میکروبها ایجاد شود آن را بیماری عفونی می نامند. و اگر بیماری بتواند از محلی به محل دیگر منتقل شود آنرا بیماری قابل انتقال می گویند. با تعریفی که از پوسیدگی دندان شد، می فهمیم که پوسیدگی می تواند از یک دندان به سایر دندانها منتقل شود
پوسیدگی دندان چرا و چگونه ایجاد می شود؟
برای پیشگیری از ایجاد هر بیماری باید علل ایجاد کننده آن بیماری را بشناسیم. در مورد پوسیدگی دندان و پیشگیری از آن نیز لازم است ابتدا با عوامل ایجاد کننده آن آشنا شویم. بسیاری از افرادی که برای درمانهای دندانپزشکی مراجعه می کنند، در پاسخ به اینکه چرا دندانهایشان خراب شده است به مسئله ارث و جنس دندان اشاره می کنند. روشن است که خوبی جنس دندان در دوام آن مؤثر است با این حال عوامل دیگری هم دخالت دارند.
علل مختلفی برای ایجاد پوسیدگی مطرح شده است اما بطور کلی چهار عامل اصلی میکروبها، مواد قندی، مقاومت شخص و دندان و زماندر ایجاد پوسیدگی دندان نقش دارند.
این چهار عامل، همواره ایجاد پوسیدگی می کنند و اگر هر کدام نباشد، دندان پوسیده نمی شود. بدون میکروب، پوسیدگی در دندان اتفاق نمی افتد. اگر میکروبها حضور داشته باشند و مواد قندی نباشد، شدت وقوع پوسیدگی به این اندازه نخواهد بود. وجود میکروبها و مواد قندی نیز در اشخاصی که مقاومت طبیعی نسبت به بیماری دارند نمی تواند پوسیدگی ایجاد کند. و بالاخره میکروبها و مواد قندی و کمبود مقاومت شخص و دندان نیز در یک لحظه و یک روز سبب خرابی دندان نمی شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا اینها بتوانند سطح سخت دندان را خراب کنند.
میکروبهای ایجاد کننده پوسیدگی دندان
در دهان هر فرد بطور طبیعی انواع و اقسام میکروبها وجود دارد ولی همه میکروبهای موجود در دهان، پوسیدگی را به وجود نمی آورند. وقتی مدتی دندان تمیز نشود، میکروبها بر روی دندان لایه ای را تشکیل می دهند که پلاک میکروبی نام دارد. پلاک میکروبی لایه نرم و غلیظی است که از مقدار زیادی باکتریهای مختلف و سلولهای موجود در دهان تشکیل می شود و چنان بر سطح دندان می چسبد که به آسانی با آب شسته نمی شود. هر چه زمان بیشتر می گذرد، انواع مختلفی از میکروبها وارد پلاک میکروبی می شوند و بیماریزایی آن را بیشتر می کنند.
ذکر این نکته لازم است که پلاک میکروبی با رسوب نرم سفیدی که روی دندان می نشیند و قابل دیدن می باشد، متفاوت است. این رسوبات سفید رنگ به آسانی با آب شسته می شود. ولی پلاک میکروبی قابل دیدن نیست و بی رنگ است. پلاک میکروبی در صورتی قابل مشاهده است که آن را با مواد رنگی مخصوصی رنگ کنیم. برای نشان دادن پلاک میکروبی از قرصهای رنگی که قرص آشکار کننده پلاک میکروبی نام دارد استفاده می شود. برای از بین بردن پلاک میکروبی باید با دقت و حوصله دندان را مسواک کرد
آثار مخرب پلاک میکروبی دهان
وقتی پلاک روی دندان تشکیل می گردد، رنگ طبیعی و شفاف دندان عوض می شود.
پلاک سبب پوسیدگی دندان می شود.
پلاک باعث بیماری لثه و سایر بافتهای نگهدارنده دندان می شود.
پلاک تبدیل به جرم سخت اطراف دندان می گردد.
محلهای شایع پوسیدگی
پوسیدگی تمام سطوح دندان را یکسان مبتلا نمی کند. بلکه بعضی از سطوح دندانها به علت وضعیت خاصی که دارند بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. این سطوح عبارتند از:
شیارهای سطح جونده: سطح جونده دندانهای آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد میکروبها فراهم نموده و دندان از این محل دچار پوسیدگی می گردد. این امر بخصوص در مورد دندانهای آسیا بیشتر رخ می دهد و باعث پوسیدگی زودرس آنها می شود.
سطوح بین دندانی: این ناحیه نیز به دلیل عدم نفوذ موهای مسواک قابل تمیز کردن نیست بنابراین از نواحی مستعد پوسیدگی و بیماری لثه بشمار می آید.
طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان: تجمع میکروبها معمولاً در این ناحیه باعث بیماری لثه نیز می شود.
نشانه های پوسیدگی
وقتی دندانی دچار پوسیدگی می شود، ممکن است یک یا چند مورد از علامتهای زیر را داشته باشد::
تغییر رنگ مینای دندان ، در محل پوسیدگی مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود.
سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی ، گاهی میزان این تخریب کم است و فقط با معاینه دقیق مشخص می شود و گاهی مقدار زیادی از دندان از بین می رود، به طوری که شخص فکر می کند دندان او شکسته است.
حساس بودن یا درد گرفتن دندان درموقع خوردن غذاهای سرد، گرم، ترش و شیرین.
حساس یودن یا درد گرفتن دندان وقتی که دندانها را روی هم فشار می دهیم.
بوی بد دهان می تواند به علل مختلف ایجاد شود که یکی از علتهای آن پوسیدگی دندانها است.
گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و پاره شدن نخ دندان پوسیدگی بین دندانی می تواند باعث گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده شود.
.مواد قندی چگونه باعث پوسیدگی دندان می شود؟
تقریباً همه مردم می دانند که مواد قندی دندانها را خراب می کند. میکروبهای موجود در پلاک میکروبی از قند موجود در غذاها استفاده کرده و آنرا به اسید تبدیل می کنند. این اسید مینای دندان را حل کرده و پوسیدگی آغاز می شود. ولی آیا می توانیم قند را از غذای روزانه خود حذف کنیم؟ مصرف مواد قندی برای سلامت دندانها ضرر دارد. هرچه این مواد بیشتر مصرف شوند، تعداد دفعات مصرف آنها زیادتر شود، چسبنده تر باشند و از نوع قند ساکاروز (قند معمولی) باشند، پوسیدگی بیشتر ایجاد می کنند. بنابراین باید گفت گرچه نمی توان مواد قندی را بکلی از غذای روزانه حذف کرد اما می توان با استفاده از راههای گوناگون اثر زیان آور آنها را کاهش داد.
زمان و سرعت ایجاد پوسیدگی
پوسیدگی دندان در یک لحظه و یک روز انجام نمی شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا مینا حل شده و بافت نرم مینا از بین برود تحقیقات نشان داده است که بعد از خوردن غذا و رسیدن مواد قندی به میکروبهای پلاک ۲ تا ۵ دقیقه طول می کشد تا اسید ایجاد شود. در طی مدت ۱۰ دقیقه میزان اسید به حداکثر مقدار خود می رسد سپس ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در همان حال باقی می ماند و بعد از آن به تدریج به حال عادی برمی گردد. با هر بار خوردن، محیط پلاک میکروبی، اسیدی می شود و تا این محیط اسیدی به حالت عادی برگردد، با خوردن مجدد، محیط دهان دوباره اسیدی می گردد. به این ترتیب دندانها دچار پوسیدگی می شود. اگر کودکی ۹ مرتبه در روز آشامیدنی شیرین مصرف کند پس از مدتی لکه های بر روی دندانهایش پیدا می شود که نشانه شروع پوسیدگی است.
بطور کلی پوسیدگی دندان بیشتر بیماری نوجوانان است، یعنی دندانها معمولاً بلافاصله بعد از بیرون آمدن بیشتر خراب می شوند، تا در سنین بالاتر که مدتی از حضورشان در دهان گذشته است. بنابراین اهمیت مراقبت و نگهداری از دندانها در این سنین کاملا مشخص می گردد.
مقاومت شخص و دندان
مجموعه ای از عوامل دفاعی در دهان هر شخص وجود دارد که در برابر ایجاد پوسیدگی مقاومت می کند. وضعیت بزاق دهان و سلولهای موجود در آن، شکل و فرم دندان، طرز قرارگیری دندانها، جنس و نظایر اینها تا حدودی در میزان پوسیدگی تأثیر دارند، علاوه بر این برخی از مردم در برابر عوامل مخرب مقاومت بیشتری نشان می دهند. مقاومت شخص ممکن است ارثی، مادرزادی و یا اکتسابی باشد. همچنین مقاومت ممکن است همیشگی یا موقتی باشد. با این وجود از نظر محققین دو عامل اصلی یعنی میکروبها و مواد قندی، مهمترین عوامل ایجاد کننده پوسیدگی هستند. البته راههایی برای مقاوم کردن ساختمان دندان وجود دارد. یکی از این راهها، رساندن فلوراید به دندانها است، فلوراید مقاومت دندانها را در برابر پوسیدگی افزایش می دهد.
لق شدن دندان با جرمگیری
جرمگیری یکی از اقداماتی است که عده ای از مردم برای سفید کردن دندانهایشان انجام می دهند، اما از عوارض و ضررهایی که جرمگیری به دندان و لثه ها وارد می آورد بی خبرند.
از تجمع میکروبهای دهان بر روی دندان لایه ای تشکیل می شودکه پلاک میکروبی نام دارد و حاوی مقادیری از خرده‌های غذایی نیز می‌باشد. این لایه ، با کشیدن ناخن بر دندان به زیر ناخن جمع شده وبه راحتی بامسواک زدن پاک می‌شود ولی با شستشوی فقط با آب و یا دهانشویه‌های معمولی پاک نمی‌گردند لذا بایستی برای پاک کردن آن از وسایلی چون مسواک و خمیر دندان و نخ دندان استفاده کرد..
اگر پلاک میکروبی هر روز و یا در مراحل اولیه از سطح دندان تمیز نشود، املاح موجود در بزاق و مواد غذایی بر آن رسوب نموده و منجر به ایجاد جرم دندان که سخت می‌باشد، می‌گردد. جرم با مسواک زدن پاک نشده و باعمل جرمگیری توسط دندانپزشک برداشته می‌شود.
جرم در واقع رسوبی است که روی دندانها و لثه تشکیل می‌شود و نه‌تنها باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شود بلکه رنگ و سلامت دندانها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و میتواند به پوسیدگی آنها و بروز بیماری‌های لثه منجر شود. البته افرادی که زیاد چای و قهوه مصرف می‌کنند و سیگار می‌کشند زودتر دچار جرم دندان خواهند شد. پس به نوعی باید جرم دندانها را از بین ببریم
بزاق دهان به صورت طبیعی دارای املاح بسیاری است که در قسمت‌هایی از دهان و دندانها رسوب می‌کند و به مرور زمان هم میکروبهای دهانی و مواد غذایی به این رسوبات اضافه می‌شوند. در مراحل اولیه این پلاک‌ها براحتی با مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن قابل پاک شدن است، اما به مرور زمان به لایه‌ای سخت تبدیل می‌شود که نیاز به مداخلات درمانی دارد؛ یعنی اینکه برای از بین بردن جرم باید به دندانپزشک مراجعه و جرمگیری کنید.
آیا جرمگیری خطر دارد؟
بیشتر مردم فکر می‌کنند جرمگیری مینای دندانها را از بین می‌برد و زمینه بروز پوسیدگی را فراهم می‌کند در حالی که جرم دندان علاوه بر اینکه برای لثه و بافتهای نگهدارنده دندان مضر است، محلی برای تجمع و تکثیر میکروبها به حساب می‌آید و فقط با جرمگیری می‌توان این مشکل را حل کرد. پس این جرم است که ضرر دارد نه جرمگیری!
خیلی‌ها می‌گویند جرمگیری باعث حساس شدن دندانها می‌شود و در صورت مصرف نوشیدنی گرم یا سرد دندانها تیر می‌کشند. وجود جرم روی دندانها به علت ضخامتی که دارد به عنوان یک عایق عمل می‌کند و تا حدی جلوی حس دندانها را می‌گیرد. بنابراین طبیعی است که با برداشته شدن آن بهتر متوجه تغییرات حرارتی شویم. البته این حساسیت همیشگی نیست و بعد از چند روز از بین می‌رود، پس نگران نباشید.
جرمگیری و لق شدن دندانها؟
یکی از باورهای نادرست درباره جرمگیری این است که این اقدام درمانی، لق‌شدن دندانها را به همراه دارد. با تجمع تدریجی جرم روی دندانها و لثه و بی‌توجهی به این موضوع، مقداری از استخوان نگهدارنده دندان تحلیل می‌رود. در حقیقت دندان به این دلیل قبلا لق شده ولی به علت انباشتگی جرم و چسباندن دندانها به هم، بیمار لق شدن آنها را احساس نکرده است، اما بعد از برداشتن جرم‌ها فرد متوجه آن می‌شود.
البته این در مورد همه افرادی که جرمگیری می‌کنند، صادق نیست. مثلا فردی که دندانهای سالمی دارد بعد از جرمگیری مشکلی نخواهد داشت و اتفاقا از این که بوی بد دهانش از بین رفته و دندانهای تمیزتری دارد، بسیار راضی و خوشحال است.
خمیر دندانهای ضد جرم
استفاده از خمیردندان‌های ضدجرم موجود در بازار تا حدی میتواند جرم دندانها را از بین ببرد، اما باید بدانید این محصولات دارای مقادیر زیادی از مواد ساینده هستند و استفاده همیشگی از آنها توصیه نمی‌شود چون به مرور زمان هم به مینای دندان آسیب می‌رسانند و هم باعث بروز حساسیت‌های دندانی می‌شوند.
خطرناک ترین محل نگهداری مسواک .
نگهداری مسواک نیاز به دقت بالایی دارد . اگر بدون دقت به محل نگهداری مسواک و بهداشت آن همچنان مسواک خود را استفاده می کنید باید بدانید که در معرض ابتلا به صدها بیماری کشنده هست .
قرار دادن مسواک چه به صورت خشک و یا مرطوب در یک مکان خاص می تواند سبب ابتلای فرد به انواع بیماری های مرگبار شود و این ربطی به تمیز بودن خود مسواک ندارد. بر اساس جدیدترین مطالعات بدترین مکان برای قرار دادن مسواک های بدون پوشش در محیط داخلی حمام خانه ها است.
گفتنی است، کارشناسان با نمونه برداری و مطالعه از روی بدنه مسواک ها دریافته اند آنها حاوی ۸۰ درصد از مواد شیمیایی و آلودگی های عفونی رایج در محیط حمام ها هستند.
بررسیها نشان می دهند، صرف نظر از پاک و تمیز بودن مسواک، بودن آن در محیط حمام می تواند جاذب تمامی آلودگی ها و عفونت های قارچی و باکتریایی باشد.
بهترین نوع مسواک
بهترین نوع مسواک برای حفظ سلامت و بهداشت دندان ها و لثه بایستی از سفتی مناسب برخوردار باشد تا به مرور زمان با مسواک کردن دندان ها موجی تحلیل رفتن لثه ها نگردد
یک متخصص دهان و دندان گفت : فلوراید موجود در خمیردندان‌ها باعث تقویت لثه، دندان و بافتهای داخلی دهان و مواد ساینده موجود در آن باعث زدودن جرم‌های روی دندان می‌شود
وی با بیان اینکه نوع و اندازه مسواک از اهمیت به سزایی برخوردار است، افزود: معمولاً استفاده از مسواک‌های سفت و با دندانه‌های کلفت به هیچ وجه توصیه نمی‌شود زیرا مسواک کردن محکم دندانها، باعث تحلیل رفتن لثه می‌شود. این متخصص پروتز در ادامه گفت: مسواک باید سافت یا مدیوم بوده و دارای دو ردیف و هر ردیف شامل بیش از شش دندانه نباشد تا بتوان نقاط مخفی دهان مانند دندانهای کرسی و عقل را مسواک کرد
موادمفید برای دهان و دندان
۱-کرفس
خوردن کرفس اولا باعث افزایش ترشح بزاق می شود که می دانیم بزاق خاصیت ضد پوسیدگی و محافظت از دندان ها را دارد. دوما جویدن زیاد کرفس باعث ماساژ لثه می شود و به صورت مکانیکی، به تمیز کردن سطوح دندان ها کمک می کند.
۲- پنیر
پنیر با کربوهیدرات پایین و کلسیم و فسفات زیاد، PH محیط دهان را متعادل می کند و از خورده شدن مینای دندان به وسیله اسیدهای ناشی از تجزیه خوراکی ها جلوگیری می کند و روی مینای دندان خاصیت بازسازی و محافظت کننده دارد. خوردن یک تکه پنیر، بلافاصله پس از مصرف خوراکی های حاوی مواد قندی، می تواند در پیشگیری از پوسیدگی دندان ها مفید باشد. البته باید بدانیم هیچ چیز جای مسواک زدن به موقع و استفاده صحیح از نخ دندان را نمی گیرد.
۳- چای سبز
چای سبز با داشتن پلی فنول ها و آنتی اکسیدان، باکتری های مضری که ایجاد پوسیدگی و بوی بد دهان می کنند را از بین می برد. همچنین بسیاری از چای سبز ها حاوی فلوراید هستند و می دانیم که فلوراید، دندان ها را از پوسیدگی محافظت می کند.
۴- کیوی ، سیب ، توت فرنگی و مرکبات
این میوه ها حاوی ویتامین C فراوان هستند و برای لثه مفیدند چون که ویتامین C در ساختمان شبکه کلاژن موجود در لثه ها و پوست، ضروری و لازم می باشد. همچنین گاز زدن سیب عمل تمیز کردن دندان ها را به صورت مکانیکی انجام می دهد.
۵- پیاز
پیاز خام با داشتن ترکیبات سولفور آنتی باکتریال قوی، باکتری های مضر دهان را از بین می برد و برای سلامت دندان و لثه مفید است. شایان ذکر است که مصرف پیاز همراه با جعفری یا نعنا می تواند از ایجاد بوی بد آن در دهان جلوگیری کند. همچنین آب پیاز می تواند در کاهش درد دندان موثر باشد
۶- کنجد
بعضی مغز ها به خصوص کنجد با داشتن کلسیم زیاد، می توانند در حفظ استحکام استخوان های اطراف دندان ها مفید واقع شوند.
۷- قارچ
طبق تحقیقات انجام شده، قارچ به واسطه ی داشتن گلوکان نوع A میتواند از تشکیل پلاک میکروبی و ایجاد پوسیدگی در سطوح دندانها جلوگیری کند.
۸- هویج، بروکلی و کدو تنبل
این سبزیجات به مقدار زیاد حاوی ویتامین A می باشند که برای مینای دندان مفید و ضروری است.
۹- شیر و ماست
این دو حاوی کلسیم فراوان هستند که می دانیم برای دندان و استخوان مفید است. ماست بدون مواد شیرین کننده می تواند به دلیل داشتن اسید لاکتیک، برای سلامت لثه بسیار مفید باشد و از ایجاد بیماری های لثه جلوگیری کند.
۱۰- آب
نوشیدن آب می تواند همچون بزاق عمل شتشوی دندان ها و پاک کردن مواد غذایی بین دندان ها را انجام دهد و لثه را هیدراته می کند.
یا آدامس برای دندان ها مفید است؟!
جویدن آدامس های بدون قند (sugar free) به خصوص بعد از غذا خوردن، می تواند در پیشگیری از ایجاد پوسیدگی دندان ها مفید باشد.
به ۳ طریق:
۱-محیط دهان بعد از غذا خوردن خاصیت اسیدی پیدا می کند و در چنین محیطی زمینه برای پوسیدگی دندان ها مساعد می شود.
آدامس های بدون قند می توانند این محیط اسیدی را خنثی کنند و این خود مانع از ایجاد پوسیدگی در دندان ها می شود.
۲- جویدن آدامس های بدون قند، ترشح بزاق را افزایش می دهد.
۳- عمل تمییز کردن مکانیکی سطوح دندان ها را انجام می دهد.
توجه کنید روی بسته این گونه آدامس ها sugar free (بدون قند) درج شده است.
البته لازم به ذکر است که شیرین بودن این گونه آدامس ها به خاطر داشتن قندهای بی ضرری مثل زایلیتول و یا سوربیتول می باشد.
ثبت دیدگاه