لیرێ و هه‌لچی

کورش یوسفی

به‌ ده‌نگو بانگی وه‌رمه‌نه‌ چڵاکیاره‌ . ته‌نێش کێشته‌ێ و ورسته‌و ، وێش گورج که‌رده‌ و لوا په‌ی مزگی. شنه‌و ساحبو وه‌هاری دێ میاچه‌ماش ، هازێوه‌ی فرێش په‌نه‌ یاونێ . لوا  په‌ی سه‌رو حه‌وزی، ده‌سو دیمش  گێرت.

 دماو واناو نماو ساحبی به‌جه‌ماعه‌ت ده‌سش که‌رد دوعا که‌رده‌ی  و ئه‌وه‌لاڵیای ئه‌و خوای یارڕیش دۆ ئارۆ تووشو گێچه‌ڵا نه‌ێو ،بتاۆۆ  هه رمانه‌کێش به‌ رێک وپێکی به‌رۆ ڕاوه‌ .

دماو وه‌شی تشی چه‌نی ماموسای و نما وه‌نه‌کا گێڵاوه په‌ی یانه‌ی.ژه‌نه‌کێش وه‌رمه‌نه‌ هۆرستێبێۆه‌، چه‌مه‌ڕاو شووه‌که‌یش بێ. نان و چایش حازر که‌رده‌بێ.

سفره‌که‌ش یاواره‌ وماسوخه‌پله‌ مه‌ژگێش  په‌ی ئاورد ‌واتش: فه‌رماوه‌ بۆ ساحبانه‌که‌یت وه‌ره‌ . ده‌سش که‌رد نان وارده‌ی و دماوه جه‌ ژه‌نه‌کێش ده‌س  وه‌شیش که‌رد،شۆکرۆ خوای گه‌وره‌یش به ‌یاگێ  ئاورد و واتش :خوا گیان ئی نعمه‌تێما چه‌نه نه‌شاریه‌و .

هیشتای روجیار که‌له‌و  نه‌زیابێ، که‌وت  ڕا . جه‌  ژه‌نه‌کێش  خوا حافێزیش که‌رد و واتش: دۆعاو خه‌یریم په‌ی که‌ره‌ . ئاذیچێ  واتش: دۆعاو خاساو خوای شونیته‌و بۆ.

دلێ  ده‌گه‌ێنه‌  یاوا به‌ چن که‌سا. دماو  سڵام و سه‌با خه‌یری دۆێ یرێشا په‌رساشا پی ساحبه‌ زووه‌نه خه‌یرا؟ حه‌مه‌ ره‌حیم  پێسه‌  ئاماوه‌  جواب.خیاڵما بلو  په‌ی ده‌ورو به‌رو  هامنوی(۱).

نه‌یارێ  راسه‌کێش  واچۆ. گه‌رکشا  بلو  په‌ی  نودشه‌ی، چاگه‌  ده‌ لیرێ  پسانۆ، به‌روشا په‌ی ته‌وێڵێ ، هه‌ر لیریۆ چوار په‌نج تمه‌نێ قازانج  که‌رێ.

وه‌رو  وێشه‌ره‌ واتش: خوا خه‌یرش کێشۆ .جه‌ یه‌رێ چواریشا متمانه‌م هه‌ن . ئه‌گه‌ر ئه‌سێح بزانایچ په‌ی چێشێ ملوو ،لاو هیچ که‌سیه‌و نمه‌درکناش . به‌ڵام جه دویشا دووشکه‌نا . ره‌نگا راپۆرتم دا به‌  پازگای. مه‌زانوو  گاهه‌ز په‌یلواکه‌و  منیچ  هه‌ڵه‌  بۆ .

هانه‌قه‌ڵه‌واش(۲) ئاست جیا ، که‌وت ڕا  ڕووه‌و  نودشه‌ دلێ  مڵکاره‌. هه‌وای فینک و  وه‌شو  وه‌هاری، چه‌نی  بوه‌و  گوڕاڵا و هاژه‌و ئاوۆ ده‌ره‌ی و چریکه‌و  په‌له‌وه‌را به‌شه‌ری مه‌س که‌رێنێ و به‌رێنێش فکرو خیاڵاتێره ‌.جه ‌ره‌نج  و سه‌خڵه‌تی ئی دنیه‌ێ دوورش  وزێنێوه ‌.

جارجار لوێ فکرو ئانه‌یه‌ره‌ چه‌نی وێش جه‌ ده‌سو سه‌وازاو پازگای شاروۆه ، یا ئه‌گه‌ر گیرشا ئاورد چه‌نی وێش رزگار که‌رۆ، وه‌ختێو  ئاماوه‌  په‌ی زاوه‌ری . جارجاریچ  گنێ فکرو  قازانج  و ئی هه‌رمانێ، گراڵێش په‌ی کێشێ. ئه‌پی فکرو خیاڵاوه نزیکو  نودشه‌ی بیه‌و. یه‌ک ڕاس لوا  په‌ی لاو  توقێقی ره‌فێقیش . دماو ئه‌حوال په‌رسی که‌رده‌ی جه‌ یه‌کترینی و گله‌ی که‌رده‌ی جه‌ وێشاوجه‌ رۆزگاری حه‌مه‌ره‌حیم واتش په‌ی چێشی ئامان په‌ی نودشه‌ی.

پێوه‌ره‌ لوه‌ێ په‌ی لاو مه‌خوولی ،  لاشه‌و ده‌ لیرێشا ئه‌سێ، هه‌ر لیرێو دوانزه‌ تمه‌نێ . حه‌مه‌ره‌حیم گه‌رکش بێ زوو گێڵوۆه‌ په‌ی زاوه‌ری .توفێقی  ناست  واتش : ئیسه‌  ئامانی  په‌ی  وێگه‌یه‌  هه‌رگیز  نمازوو  بلیه‌وه‌  .ئیسه‌  ملمێوه‌  په‌ی  یانه‌ی  کوچێو  مسیه‌یه‌وه‌  نان و  نیمه‌ڕوی  وه‌رمێ ، بڕێو  ویره‌وه‌ریێ  ویه‌رده‌ی  گێڵنمێوه‌ ، ده‌ورو  عه‌سری  ته‌شریف  به‌ره‌وه‌  په‌ی  زاوه‌ری.

شاهۆ  نه‌زانێ  چێش  که‌رۆ، وه‌رۆ  ویشه‌ره‌ واچێ  بلوو  راپۆرتش ده‌و یا  نه‌لو . مه‌زانوو  چێش  که‌روو . گیرم  وارده‌ن. لوا  ڕوه‌و  پازگا دوێ  لاقورێ  لوێ  وه‌ره‌و  لاقورێو  گێڵێوه‌  دما . ئاخرشه‌و لوا دلێ به‌ره‌و پازگای.

سه‌روازێوی چڕی  وه‌نه‌، هه‌رمانه‌ت  چێشه‌نه‌؟ په‌ی چێشی ئامانێ؟ ئاذێچی واتش: به‌ ئاغه‌ی مورادی کارم هه‌ن، مشێو به‌ وێش واچوو.سه‌ره‌ازه‌که‌ی واتش : ده‌ی وه‌ختێو پاسه‌نه‌.چا مدره‌، چه‌مه‌ڕا به تا واچووش پنه‌، بزانوو چێش فه‌رماوۆ.

سه‌روازه‌که لوا په‌ی لاو  ه و‌ره‌که‌یشا ، جه‌ریانه‌که‌ش په‌ی وات. واتش  : بازه‌ش با به‌ێو بزانوو چه خه‌به‌رێوش ئینا پنه‌. گاهه‌ز چێوێما مشته‌ که‌وت.

شاهو ئاماچووه‌ر سڵامێوش که‌ردو واتش: قوربان ئارو ساحبێ حه‌مه‌ره‌حیم  لوا  ڕوه‌و  هامنو، به‌ڵام مرجیوم په‌ی نودشه‌ی لوا  بۆ ، قاچاخی بارو. ئه‌ننا ئاذ هامنو مڵکشا نیا. ره‌ئیس و پازگای واتش: ده‌ی خاسا ،لاو  هیچ که‌سیه‌و قسێ نه‌که‌ری و هیچ  نه‌واچی. واتش : خاس  قوربان ،سه‌رو چه‌ما، زیاره‌.ئاغه‌ی مۆرادی وه‌روو وێشه‌ره‌ لومه‌ش که‌رێ، قسێش پنه‌ واچێ و قینیش بی چنه‌ش. پوسه‌یچ  ئی کارشه‌ پنه‌ ناوه‌ش نه‌بێ. ئه‌گه‌ر حه‌مه‌ره‌حیمش به‌ قاچاخو گێرته‌بیه‌، چێوش  ده‌س  گنێ.

وه‌رده‌سو ئاغه‌ی  مورادی کوڕێوی ژیر و عال بێ. فره‌ ناڕه‌حه‌ت بێ .کاردێت دابیه‌ ونه‌ ، ونیش چنه‌ نێ . نه‌زانێ چێش که‌رۆ، چه‌نی حه‌مه‌ره‌حیمی هاگادار که‌رۆ، تا گیر نه‌گنۆ. ده‌سه‌ڵاتش نه‌بێ  ئه‌ننا شاهوی ده‌زگیر که‌رێ و وزێشه‌نه  وڵه‌.

ئاغه‌ی مورادی یه‌رێ سه‌روازێش چڕیێ ،واتێش په‌نه‌. ده‌وره‌و به‌رو عه‌سری تا دماو وه‌رنیشته‌ی هه‌ر یوتا ملو په‌ی ئا یاگێ ماچوتا په‌نه‌. حه‌مه‌ره‌حیمی مژناسدێ ، هه‌ر کامیتادی، ماردێش په‌ی پازگای. حاڵیتا بی چێشم  وات. واتشا : به‌ڵێ قوربان . خیاڵت جه‌م بۆ.

حه‌مه‌ ره‌حیم عه‌سر نودشه‌و که‌وت ڕا  په‌ی زاوه‌ری. یاوا مله‌ندو (۳). واتش: لیره‌کا چێش په‌نه که‌روو.ره‌نگا راپۆرتشا دابوو. مشیو فکرێوشا په‌ی که‌روو.

ویروکێو که‌وته‌نه‌ مه‌ژگش، واتش: بلوو پی که‌شو کوه‌نه‌ ،په‌ی په‌شت و هامنوی،که‌مه‌ر سیاوی (۴) دوڵانای (۵) به‌شکووم هه‌لچی بیزوه‌و لیره‌کا دلێ هه‌لچه‌کانه‌ شاروه‌.

که‌وت ڕا روه‌و هامنو.که‌ش وکو یه‌کسه‌ر سه‌وزش پۆشا بێ. سه‌وزایی که‌ش و کوی ، چه‌نی عه‌ترو بۆ سووره‌ هه‌ڕاڵه‌ی و چنووری ، قاسپه‌و ژه‌ره‌ژا ،هاژه‌و ئاوێ،خه‌م وخه‌فت دلێ دڵو هه‌ر به‌شه‌رێویه‌نه لابه‌رێنێ و فه‌رێحه‌  وزێنێنه‌ دڵش. حه‌مه‌ره‌حیم ده‌سێش نیه‌ گۆشێشه‌و ده‌سش که‌رد سیا چه‌مانه‌  واته‌ی. ماوێو لوا ڕانه‌ ، ئه‌ڵڵاو  مه‌سه‌لێوه‌ی پته‌وه‌ش واته‌و ،هه‌لچێوه‌ی دوه‌ له‌قانه‌ی گه‌ورێش ئێسته‌و .نیاش دلێ توشه‌به‌ره‌کێش. دوێ یه‌رێ  قریوێش که‌ردێ. دوێ نه‌فه‌را جواب داوه‌، نه‌زاناش کێنێ. هه‌ر پاسه‌ لوا تا چاڵو دوڵانای توشه‌به‌ره‌کێس په‌ڕه‌ که‌رده‌ هه‌لچی گولالێو گه‌ورێ.

لوا په‌ی  ده‌ربه‌نی(۶)، چڕو چه‌مێوش شورت،کوچێو ئاویش وارده‌و سه‌یاوه‌. لیره‌کیش به‌رئاوردێو  دلێ هه‌لچه‌ گولاله‌کانه‌ شارتێشه‌و .کوچێو  هه‌ڕه‌ش تلنا ده‌ورو هه‌لچه‌کاره‌. توشه‌ به‌ره‌کێش پێته‌و ،که‌وت ڕا په‌ی ده‌گێ.

نزیکه‌و وه‌رنیشته‌ی یاوا هانه‌ قۆڵقۆڵه ‌(7) سه‌روازێو چاگه‌ مدرابێ . سه‌روازه‌کی چڕیش من په‌ی تۆ  گێڵو، تۆ په‌ی کێ گێڵی. بخوا خاس بی دیه‌یم .ئا باره‌ بزانوو چێشت ئینا په‌نه‌؟

حه‌مه‌ره‌حیمی  واتش: چێوۆ چێشی، که‌شه‌نه‌ بیه‌نا. لوانا په‌ی هه‌لچا. ئاذیچی واتش: گاڵته‌م پنه‌ که‌ری! راپۆرتشا دانی، ئاغه‌ی مورادی منش ئه‌سپاراناره‌ به‌روت په‌ی پازگای. زوو که‌ره‌ با بلمێ .حه‌مه‌ره‌حیم دڵه‌ چرکێوه‌ش په‌ی ئاما. دڵو  وێشه‌نه‌  واتش: خوا گیان وێت رزگارم  که‌ره‌.

لوه‌ێ په‌ی پازگای، ئاغه‌ی مورادی وێش توڕه‌ که‌ردو واتش: ئاده‌ی بزانوو ئیسه‌ بیه‌نی قاچاخچی و دلێ حه‌وزه‌و منه‌نه‌ خرابکاری که‌ری.

حه‌مه‌ ره‌حیم واتش: قاچاخی چیشی؟ که‌شه‌نه‌ بیه‌نا. لوانا  په‌ی هه‌لچا، ئه‌گه‌ر باوه‌ڕیچ نمه‌که‌ری ، بۆ وشکنه‌م.

سه‌روازه‌کا جه نووک و  ه‌یا تا تۆقو سه‌ریشا وشکنا، هیچشا نه‌ئێسته‌و. ئاغه‌ی مورادی هیچش په‌نه نه‌کریێ ،نه‌ تاوێ هیچ په‌ڵپێوه‌ گێرۆ ،واتش: ده‌ی خاسا ، دوێ یه‌رێ  هه‌لچی عالێما  په‌ی بنیه‌ره‌.

حه‌مه‌ره‌حیم  یه‌رێ هه‌لچی زلێش توشه‌به‌ره‌کێشه‌نه‌ به‌رئاوردێو، ده‌ێش په‌نه‌شا. وه‌رده‌سو ئاغه‌ی مورادی فره‌ وه‌ش حاڵ بێ و واتش: مشیو ئێمه‌ گوش نه‌ذیمێ گرد که‌سیوی. ه‌مه‌ره‌حیم به‌ وه‌شی پازگاش ئاست جیاو، شوکرو خوای گه‌وریش که‌ردو لواوه‌ په‌ی یانه‌ی.

ئه‌پی جوره‌ پازگاش خه‌ڵه‌تناو روه‌و شاهوی سیاوه‌ بیه‌.

—————————————————

۱-هامنو:مڵک وباخاتێوی وه‌شو ده‌گاو  زاوه‌ریا

۲-هانه‌قه‌ڵه‌وا: هانێوا  ئینا دلێ ده‌گاو  زاوه‌ریه‌نه‌

۳- مله‌ندوو:ملێوا   لاو  سه‌ری هامنویه‌و

۴-که‌مه‌رسیاو: که‌شیو و مڵکێو زاوه‌ریا

۵- دولانا: که‌شێو وملکێو  زاوه‌ریا

۶-ده‌ربه‌ن: هانێو چه‌مێوی وه‌شو زاوه‌ریا  سه‌راوننو  مه‌رێوه‌

۷-هانه‌ قۆڵقۆڵه‌: هانێوی وه‌شو  زاوه‌ریا